Wanneer het met een kind op school minder gaat dan verwacht, wordt er al snel gesproken over een concentratieprobleem. Maar klopt dit eigenlijk wel? En wat is dat dan: een concentratieprobleem?
Concentratieproblemen worden meestal genoemd in relatie tot een bepaalde taak en het gedrag wat wordt waargenomen. Uit het gedrag blijkt dat een kind andere dingen doet dan mag worden verwacht en aangenomen.
Dit noemen we dan een concentratieprobleem.
Voor mij bestaat een concentratieprobleem niet, maar is het een uiting van iets anders.
Een aantal mogelijke onderliggende problemen zijn:
Motivatieprobleem
Een kind wat graag speelt op de computer en langere tijd tv kan kijken, heeft geen concentratieprobleem. Het kind met de meeste adhd problematiek kan zeer geconcentreerd computeren of tv kijken. Dit kind heeft vaak geen concentratieprobleem, maar veeleer een motivatieprobleem omdat het de lesstof of taak niet interessant vindt.
Focusprobleem
Veel kinderen weten niet hoe ze zich moeten richten op een taak. Ook hier weer: ze kunnen vaak langere tijd bezig zijn met computeren, maar laten zich in de klas afleiden van dat wat ze hebben te doen.
Bewegingsprobleem
Veel volwassenen denken dat stil zitten en concentreren bij elkaar horen, maar niets is minder waar. Kijk maar eens naar het aantal volwassenen wat met pennen tikt, tekeningetjes maakt en met voorwerpjes speelt tijdens telefoongesprekken en vergaderingen. Een puber ontdekte bij mij dat het helemaal niet kon leren als ze geen beweging mocht maken. Ze had het zelfs nodig om ritmisch met een pen te tikken.
In mijn praktijk zie ik keer op keer dat kinderen met een bleek koppie en rimpels op hun gezicht door de concentratie, tegelijk aan hun T-shirt pulken of schoppen met een voet. Vaak tot grote ergernis van hun ouders die denken dat er niet goed gewerkt wordt en zich storen aan het gefrutsel.
Leerprobleem
Kinderen die de lesstof niet kunnen bijbenen of de basis missen van het leren krijgen vaak het stempel concentratie probleem. Eigenlijk zijn deze kinderen afgehaakt van de lesstof en is het zeer de moeite waard te onderzoeken waar ze nog haperen of zijn blijven steken in hun leerproces.
Ik kom vaak tot de ontdekking dat ze te weinig basis hebben meegenomen van de lesstof in groep 2 en 3. Teruggaan en aansluiten bij de basis, oefenen en verduidelijken van dat wat gemist is, doet kinderen met sprongen vooruit gaan en laat het concentratieprobleem oplossen.
Organisatieprobleem
Wanneer kinderen minder presteren dan ze eigenlijk zouden kunnen, is het de moeite waard eens te kijken naar de manier van organisatie die deze kinderen hanteren. Volwassenen denken vaak dat kinderen alles wel kunnen en kennen, maar voor steeds meer kinderen is de wereld een grote plek vol overdonderende prikkels.
Voor een kind kan er veel ten goede veranderen als ze een soort checklijstje hebben voor het starten en volhouden bij het uitvoeren van een taak.
Faalangstprobleem
Sommige kinderen hebben een laag zelfbeeld of hebben de ervaring opgedaan dat ze tot weinig in staat zijn. Voor deze kinderen is het starten van een taak al bij voorbaat gedoemd te mislukken omdat ze het idee hebben dat ze het toch niet kunnen. Weifelen en twijfelen is het gevolg. En dat neemt dan zoveel tijd en energie dat het er niet meer van komt iets tot een goed einde te brengen. Wat overigens opnieuw leidt tot de gedachten van faalangst.
Aandacht probleem
In een klas zitten veel kinderen en ieder kind heeft zijn eigen aandacht nodig. Als ze het niet krijgen, zorgen ze er wel voor dat het op een negatieve manier naar hen toe komt.
Waar een kind behoefte aan heeft, is gezien worden zoals het is, maar ook dat zijn inspanningen gezien worden. Helaas hebben volwassenen hier vaak een omgekeerde (logische) reactie op waardoor het kind een extra tandje bijzet.
Een concentratieprobleem kan zich onmiddellijk oplossen als een leerkracht de inspanningen van het kind herkent en erkent, zo heb ik ervaren. Het kind heeft dan te leren te herkennen hoe hij de juiste aandacht heeft te vragen. Wederzijds begrip is het gevolg.
Hooggevoeligheid probleem
Veel kinderen zijn niet goed in staat zichzelf te begrenzen. Ze krijgen veel prikkels binnen en reageren met fysieke klachten, geïrriteerdheid en klachten over het gedrag van anderen. Door de focus op de prikkels van buiten en op andere kinderen te leggen, raken kinderen steeds verder van huis.
Er worden allerlei acties bedacht die het kind moeten vrijwaren van de externe overlast, maar de interne overlast wordt daarmee steeds groter omdat de focus steeds op de buitenwereld blijft gericht.
Systemisch probleem
Zonder dat we het kunnen zien, zijn alle kinderen verbonden met hun ouders en voorouders. Kinderen zijn in alle omstandigheden loyaal aan hun achtergrond. Als er in de familiegeschiedenis sprake is van een onbalans, van buitensluiting van verdriet of personen kan het kind dit vertegenwoordigen door “afwezig” te zijn.
Het kind is dan door onzichtbare draden verbonden met dat wat er eerder was. Concreter is het als de familiecultuur in ongeschreven wetten voorschrijft dat het kind bijvoorbeeld behoort tot “vrije denkers”, tot “wij redden onszelf” of tot ” wij zijn geen schoolmensen”. Het kind blijft hier trouw aan.
Nog concreter wordt het als school en ouders een (ver) oordeel hebben over elkaar. Het kind zal dan trouw zijn aan zijn ouders en komt als het ook een goede band heeft met juf of meester zelfs in een loyaliteitsconflict. Dit alles heeft zijn weerslag op de dagelijkse concentratie.
Wat te doen aan een concentratieprobleem
Wanneer een kind wordt gemeld met een concentratieprobleem is het de moeite waard eerst op onderzoek te gaan. Wat laat het kind zien en horen in zijn concentratieprobleem. Bovenstaande aspecten kunnen zich combineren tot iets wat wordt ervaren als een concentratieprobleem.
Een oplossingsgerichte aanpak maakt dat je al snel ontdekt waar eigenlijk de schoen wringt. En dat kunnen er nog veel meer zijn dan bovengenoemd.
Wanneer je de verschillen en het eigenlijke probleem hebt gevonden, ontdek je met een geconcentreerde :-) aanpak samen met kind en ouders welke vaardigheden een kind heeft te leren om zijn taken naar verwachting te kunnen doen.
Alleen al het feit dat het concentratieprobleem geen concentratieprobleem meer wordt genoemd, geeft al direct verbetering. Immers wat is een concentratieprobleem? Daar heb je alleen maar vage ideeën bij. Hoe concreter je focus, hoe makkelijker de aanpak. Deze ontrolt zich dan voor je neus.
Ik ontdekte een aanpak die echt helpt bij concentratieproblemen
Steeds opnieuw kwamen er kinderen in mijn praktijk die feitelijk hele andere problemen bleken te hebben dan een concentratieprobleem.
Alleen… ze vertoonden wel alle bekende ‘symptomen’ van concentratieproblemen.
Ik ontdekte gaandeweg waar de werkelijke oorzaken te vinden zijn en hoe je vandaaruit moeilijkheden met concentratie wél effectief kunt aanpakken. Zo heb ik door de jaren heen honderden kinderen en pubers weer op de rit geholpen.
Lees ook: Het waarom van friemelen
Lees ook: Mijn imago is van mij
Lees ook: De make-over van een onderpresteerder
Lees ook: 13 tips voor concentratie problemen
Lees ook: Ontroerend: meester hoort mij niet
Lees ook: Oplossingsgericht denken over concentratieproblemen
Prachtig artikel!!
Wat mooi omschreven, ik zou er het liefst nog één ding aan veranderen en dat is het woordje probleem vervangen door uitdaging.
Ik mis de gave. Als een kind aanleg heeft voor natuurkunde. En een wiskunde formule is uit context onherkenbaar als A2xB2=C2. Dan kan het kind of het verband leggen, of vragen om het verband. De docent zal in een aantal gevallen het verband niet kennen. Omdat de docent slechts iemand is die getallen ‘ziet’ en vanuit intuitie wiskunde doceert. De docent kan het kind niet volgen.
Niet alles is bij het kind neer te leggen. Ook volwassenen hebben de gelegenheid nodig te groeien in hun rol als docent.
De stelling van phytagoras geeft je de gelegenheid de lange zijde van twee rechte zijden te berekenen. Je kan dus met de uitkomst meten of een kozijn recht staat.