“Kijk me aan”.
Dit zegt een volwassene vele malen tegen een kind.
Daarmee wil die volwassen vaak iets bereiken en meestal is het niet iets positiefs….
In onze westerse wereld is het een teken van beschaafdheid en fatsoen om elkaar aan te kijken als we kennismaken en in gesprek zijn.
Dit is niet voor iedere cultuur gelijk en dat kan zorgen voor de nodige misverstanden en ongemakkelijke gevoelens. Omdat het voor ons zo vanzelfsprekend is om oogcontact te hebben, denken we dat dit ook nodig is om met elkaar te kunnen communiceren.
Sprekende ogen?
We noemen de ogen ook wel de spiegels van de ziel.
- Kunnen we echt zien wat de ander denkt of voelt?
- Interpreteren we een eind weg als we de ander in de ogen kijken?
- Kijken we misschien in de spiegel van onze eigen ziel?
- Maakt de hele gezichtsuitdrukking, waarin de huid rondom de ogen en mond meedoet, dat we aan de ander een gemoedstoestand toeschrijven?
Het antwoord kunnen we alleen maar te weten komen als we de ander ernaar gaan vragen. En dat is wat we meestal nalaten :-)
Wat doet een kind met de ogen?
Wanneer je jonge kinderen observeert tijdens hun spel, zal je regelmatig kunnen waarnemen dat ze even pauzeren en de ogen wegdraaien. Juist als je met jonge kinderen speelt en je bent goed op hen afgestemd, zal je merken dat het kind regelmatig even een pauze inlast en wegkijkt.
Ik noem dit verwerkingstijd.
Wat ik vele volwassenen zie doen, is dat ze het kind dan vragen om aandacht. ” Kijk eens….?, pak dit maar…., wat gebeurt daar….?” Hiermee haalt de volwassene het kind uit zijn innerlijke concentratie waardoor het kind gedwongen wordt de aandacht anders te richten dan op zijn interne proces.
Volwassenen lijken dit over het algemeen niet in de gaten te hebben, zo is mij door de jaren heen gebleken. Vele volwassenen schijnen te denken dat zij kinderen moeten bezighouden en vragen daarmee de aandacht van een kind op een manier die kinderen zelf niet eens verzinnen. Hoezo aandacht vragen, denk ik dan wel eens :-)
Concentratieproblemen?
Als een kind steeds prikkels krijgt aangeboden, is er weinig tijd voor verwerking. In onze tijd waarin een continue stroom sterke prikkels aanwezig is op het gebied van beeld en geluid, zou het wel eens zo kunnen zijn dat kinderen een chronisch gebrek hebben aan verwerkingstijd.
Je ziet nog zelden een kind met een autootje of popje spelen zonder tv, computer of anderen op de achtergrond. Ik weet nog dat mijn zoon destijds toen hij een jaar of vier was, een hele ochtend bezig is geweest een pen in en uit elkaar te schroeven. Zo nu en dan stokte het proces even waarna hij weer verder ging.
Ik vraag mij soms in alle ernst af of de huidige problematiek rondom concentratieproblemen, iets te maken heeft met het gebrek aan verwerkingstijd wat kinderen van jongs af aan lijken te hebben.
Opletten
In de klas, en als we echt willen dat een kind begrijpt wat we zeggen, vragen we aan kinderen om ons aan te kijken.
Maar hoe weten we dat een kind pas dan zal begrijpen wat we zeggen?
Ik durf te beweren, dat het voor veel kinderen juist erg moeilijk is om iets te begrijpen als het gedwongen wordt ons aan te kijken. De aandacht richt zich met hun ogen op ons, terwijl we juist liever hebben dat ze luisteren naar wat we hebben te zeggen. Daar hebben de ogen toch niets mee te maken?
Mijn ervaring gedurende de jaren heeft mij geleerd, dat er veel kinderen zijn die beter kunnen opletten als ze hun eigen innerlijke ogen volgen. Tijdens de zwemles van mijn kinderen viel het me al op. Kinderen die rond keken, leken veel beter de instructies op te volgen dan de kinderen die de badmeester aan keken.
Ook in mijn praktijk heb ik liever dat kinderen en hun ouders hun ogen strak richten op de thermometer of het stoplicht waar ik naar toe wijs, of naar het bord staren waar ik opschrijf wat ze zeggen. Ik zie de hoofden knikken en hun ogen ‘wegdraaien’ als ze zoeken naar herinneringen of zich voorstellen wat ze in de toekomst beter kunnen doen. Ik heb liever dat ik dat zie dan dat ze mij in mijn ogen kijken.
Daar is toch verder weinig te beleven ;-)
Intimidatie
Een ander fenomeen is dat we kinderen dwingen ons aan te kijken, als we ze willen corrigeren. We hebben de illusie dat ze ons beter begrijpen en de rest van hun leven zo aardig zullen zijn om te doen wat wij willen. Onze ogen moeten hen daartoe dwingen. Ook hier denken we dat onze kinderen ons niet zullen begrijpen als ze ons niet aankijken. En sterker, dat ze geen respect voor ons hebben.
Wat we echter vergeten als we kinderen dwingen ons aan te kijken, is dat we bezig zijn hen geweldig te intimideren. Voor het kind is er dan geen ontsnapping mogelijk. Het kind zal in de meeste gevallen wel oogcontact maken, maar als je goed oplet zal je merken dat het kind zelf verdwenen is.
Zijn ogen zijn dan als het ware naar binnen gedraaid, zoals ik dat graag noem. Dat betekent dat het kind niet beschikbaar is en dat dus de boodschap helemaal verdwijnt. Onbewust voelt de volwassene dit en wordt vaak nog bozer waardoor de intimidatie toeneemt.
Oogcontact is dus kennelijk nog niet zo simpel als we soms denken. Wellicht moeten we onze kinderen vaker de gelegenheid bieden om hun ogen naar binnen te draaien.
Lees ook: Dwingende kinderen en slappe moeders
Lees ook: Ouders op één lijn?
Lees ook: Liegende kabouters
Lees ook: Een heeeeeel boos kind
Lees ook: Stralende kinderogen
