Ouders zijn vaak verbaasd als ze ontdekken hoeveel ze te bieden hebben om hun kind te helpen
Ouders en kinderen horen bij elkaar.
Je zou je kunnen afvragen of er veel kinderen geboren zouden worden als ouders van tevoren zouden weten wat hen de komende dertig jaar te wachten staat. Het lijkt nog steeds een taboe om ervoor uit te komen dat het ouderschap best zwaar kan zijn. Ouders zeggen soms met tranen in de ogen hoe het opvoeden en begeleiden van hun kind hen tegenvalt. Ze durven dit niet in eigen kring te zeggen omdat andere gezinnen schijnbaar gemakkelijk alle taken combineren en er alleen happy families lijken te bestaan.
Ouders hebben verwachtingen van en over hun kinderen. Gelukkig, want met de verwachting is er ook de hoop. Hoop dat het goed zal gaan met de kinderen, en hoop dat het ‘goede’ volwassenen zullen worden. Normaliter gaat dit allemaal zonder bewuste aandacht. Pas wanneer er zich moeilijkheden voordoen, moeten ouders soms hun beelden en verwachtingen over de toekomst bijstellen.
Ontwikkeltaken van het kind
Zowel ouders als kinderen ontwikkelen zich. Iedere ontwikkelingsfase brengt nieuwe uitdagingen mee, die al dan niet met gemak worden genomen.
Kindercoaches zijn bekend met ontwikkelingspsychologie. Ze kunnen een onderbouwd plan van aanpak maken, gericht op de taken behorende bij de leeftijd en ontwikkelingsfase van het kind.
Een kind kan het echter niet alleen en heeft de hulp van volwassenen nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Ouders zijn de belangrijkste factor in het leven van een kind, of ze aanwezig zijn of niet. Kinderen zijn altijd loyaal aan hun ouders omdat loyaliteit een zijnsgegeven is. Hoe meer dit ontkend wordt, hoe sterker en moeilijker de band. Een kindercoach kan op geen enkele wijze om deze loyaliteit heen. Dit gegeven hoort eveneens in het plan van aanpak en geeft zicht op mogelijke ontwikkelingsverstoringen die moeilijk verklaarbaar zijn.
Voor de kindercoach is het daarnaast van belang de gezinspatronen en rollen te ontdekken die spelen. Waar helpen en ondersteunen de patronen en waar leveren ze belemmeringen op? Zo kom je er soms samen met ouders achter dat het ‘verkeerde’ kind bij je in de praktijk is. Kinderen zijn immers vaak de symptoomdragers van het gezinssysteem.
Ontwikkeltaken van de ouder
De ene ouder vindt het gemakkelijker het ouderschap te leren dan de andere. Het geven van zorg en bescherming gaat de meeste ouders nog wel gemakkelijk af. Voor een deel van de ouders is het stellen van redelijke regels en grenzen en het geven van structuur en regelmaat al een stuk moeilijker. Het stimuleren van de ontwikkeling gaat meestal wel goed zolang de kinderen nog klein zijn. Hoe ouder kinderen worden, hoe ingewikkelder deze ontwikkeltaak voor ouders wordt. Mede omdat verwachtingen ten opzichte van de toekomst van het kind een grotere rol gaan spelen.
Wellicht is de belangrijkste ontwikkeltaak voor ouders het geven van plezier en positieve (responsieve!) aandacht. Als er moeilijkheden zijn met een kind, komt dit het eerst onder druk te staan. Tijdens oudergesprekken en aanmeldingen van een kind kun je vrijwel altijd een link naar plezier en positieve aandacht leggen. Tegelijkertijd is daar de meeste winst te halen. Daar waar de ouders (weer) in staat zijn hun kind mee te nemen in een positieve flow, heeft dit een goede uitwerking naar verbetering.
Patronen en projectie
Ieder gezin kent zijn vaste patronen en gewoontes. Daar hoort bij dat ieder kind een eigen rol met bijbehorend gedrag (toebedeeld) krijgt. De zorgzame, de dwarse en de clown zijn maar een paar voorbeelden.
Daarnaast is het een bekend gegeven dat kinderen de spiegels van ouders zijn. Belangrijke thema’s en hardnekkige problemen van met name jonge kinderen zeggen vaak meer over de ouder dan over het kind. De vraag aan ouders hoe zij zelf omgaan met het thema van hun kind, levert meestal meer op dan meerdere sessies met een kind over hetzelfde probleem.
Veel ouders hebben de illusie dat kinderen gelukkig moeten zijn en volgens hun hart moeten leven. Dit is een volwassen wens. Volwassenen hebben te zorgen voor optimale omstandigheden opdat kinderen zich kunnen ontwikkelen, en daar hoort de nodige frustratie bij. Ouders kunnen vóórdoen hoe je leeft vanuit je hart. Dit van kinderen vragen is een te grote opdracht, die niet bij hun leeftijd en ontwikkeling past.
Iedere dag leren kinderen hoe het leven in elkaar steekt. Daar horen teleurstellingen bij, zoals moeite doen om doelen te halen. Kinderen hebben te leren leren hoe ze zich kunnen wapenen tegen de moeilijkheden die het leven nu eenmaal in petto heeft. Wellicht is leren omgaan met frustratie, teleurstelling en andere negatieve emoties voor veel kinderen en ouders van deze tijd een belangrijk gegeven. Het lijkt wel of er een taboe heerst op negatieve emoties, die er niet mogen zijn in onze wereld waarin alles en iedereen gelukkig moet zijn. Hoe mooi is het als kinderen dit van hun ouders kunnen leren doordat die hen ondersteunen na moeizame ervaringen.
Waarom samenwerken met ouders en kinderen
Ouders en kinderen horen bij elkaar. Hulpverleners, vooral therapeuten en coaches, halen hen vaak uit elkaar. Daar zitten een aantal risico’s aan die we vaak niet onderkennen.
Wanneer het niet goed gaat met een kind, verlangen ouders van ons (of laten wij ouders weten) dat we een oplossing hebben en nemen we het over. We nemen contact op met school, gaan met het kind aan het werk en zo nu en dan informeren we ouders. Vaak krijgen ouders het gevoel dat ze gefaald hebben en dat ze incompetent zijn om met het probleem van hun kind om te gaan. Bovendien krijgt het kind de onbewuste boodschap dat de ouder niet goed genoeg is. We willen graag kinderen in hun kracht zetten, maar maken hen krachteloos door hun ouders weg te zetten.
Als we zo handelen, zetten we ouders onbewust en ongewild vaak buitenspel en verzwakken we iedereen. Ouders worden op deze manier losgeweekt van hun verantwoordelijkheid en denken dat een deskundige hun kind ‘beter’ kan maken. Ouders voelen zich dan veroordeeld en weggezet als waren ze een kind.
Het valt mij dikwijls op in gesprek met ouders hoe verbaasd ze zijn als ze ontdekken hoeveel ze te bieden hebben om hun kind te helpen. Helaas maak ik het regelmatig mee dat ouders zeggen dat ze zich eindelijk serieus genomen voelen. Ze ervaren hun aanwezigheid gedurende de coaching als leerzaam en vinden het prettig behulpzaam te kunnen zijn.
Bij een arts zijn ze immers ook altijd aanwezig?
De voordelen van het tegelijkertijd werken met ouders en kinderen
- Ouders zijn de beste informanten en kennen hun kind het best.
- Ouders worden uitgedaagd hun kind positieve feedback in het hier en nu te geven.
- Inspanningen van ouders en kinderen kunnen door de kindercoach als competenties en goede eigenschappen worden vertaald: doorzettingsvermogen, gegeven vertrouwen, zelfstandigheid, probleemoplossend vermogen en andere ontdekte eigenschappen laten kinderen en ouders stralen.
- Moeilijke discussiepunten komen boven water; patronen worden zichtbaar, kunnen worden opengelegd en besproken.
- Ouders zien hoe de kindercoach problemen benadert, hoe de communicatie verloopt en kunnen hier andere inzichten door krijgen.
- Er kunnen gezamenlijk doelen worden afgesproken en gesprekken met bijvoorbeeld school worden voorbereid.
- Ieder doet zijn eigen deel, passend bij de problematiek, en neemt er zijn eigen verantwoordelijkheid voor. Het kind doet zijn eigen taak, ouders stellen grenzen aan gedrag en geven vertrouwen.
Zijn er nadelen verbonden aan het werken met ouders en kinderen?
Vaak wordt genoemd dat kinderen zich niet uitspreken als ouders erbij zijn. Mijn ervaring is dat als de kindercoach zorgt voor een veilige setting waar alles er mag zijn, er veel boven tafel komt wat tot langdurig werkbare oplossingen kan leiden.
De kindercoach en het kind komen in het nauw als een kind vertrouwelijke informatie vertelt zonder dat de ouders dit weten. Bij zaken die de ontwikkeling schaden, moet de kindercoach ingrijpen, een moeilijk gesprek met ouders aangaan en daarmee het vertrouwen van het kind beschamen. Deze situatie is voor alle partijen zeer onwenselijk, omdat iedereen zich verraden voelt.
Overigens kun je als onderdeel van de vastgestelde gezamenlijke doelen heel goed een poosje met het kind alleen werken. Mocht er iets naar voren komen over de ouder-kindrelatie, dan volgt er weer een sessie met de ouders en het kind gezamenlijk. Het kind heeft de ouder nodig voor zijn doelen en als ondersteuning.
Wat is er nodig voor het werken met ouders?
Als kindercoach werk je met een bredere blik, die gericht is op het gezin en de achtergrond. Je kijkt als het ware mee in de richting van het kind.
De kindercoach kijkt ook naar de ouders en ziet hen als het kind dat zij immers ooit waren. Ze hebben hun eigen ‘last’ gehad met hun ouders, en dat vertaalt zich vaak naar het hier en nu in de problemen met hun eigen kind. Inzicht in en het bespreekbaar maken van deze patronen met ouders kunnen voor het kind met de hulpvraag van grote betekenis zijn.
Het vraagt van de kindercoach meerzijdige partijdigheid waarin iedereen ertoe doet. Van iedere betrokkene worden de gegeven zorg en liefde erkend, ook al is dit soms tegen de eigen waarden van de kindercoach in.
Het kind is de laatste in de rij en regelmatig symptoomdrager van het familiesysteem. Dit is de belangrijkste reden waarom familieopstellingen met alleen kinderen onwenselijk zijn, omdat die hen kunnen schaden. Zij nemen als laatstgekomenen de lasten van eerderen in het systeem op zich. Door onderdeel te zijn van een familieopstelling lopen ze het risico nog meer verantwoordelijkheid te gaan dragen.
Hoe versterk je iedereen?
Als kindercoach kun je geweldig met een kind werken en het samen erg naar de zin hebben. Echter, na de sessies gaat het kind weer met zijn ouders naar huis. Het aloude patroon van actie, reactie en symptoomdragen is al snel weer van de partij. Hoe mooi is het dan dat je als kindercoach coachend even naast het gezin staat, werkend voor de toekomst van het kind.
Bij de start van de coaching brengt de kindercoach samen met de ouders methodisch en rekening houdend met de ontwikkeltaken in kaart wat het resultaat van de coaching moet zijn en welke rol de ouders daarin spelen. Hierdoor wordt al snel duidelijk wie er eigenlijk een probleem heeft. Wanneer de kindercoach ouders op hun voetstuk zet en ze samen de doelen, de weg naar de oplossing en de bronnen van liefde, zorg en competenties in beeld brengen, gaan ouders gesterkt verder. Juist daar waar ouders het spoor even bijster zijn (helaas regelmatig door de mening en inbreng van een ander), helpt het om het gezin centraal te zetten en in kaart te brengen welke acties ouders zelf kunnen aanvangen.
Een van de weinige relevante vragen die een kindercoach zich daarom hoeft te stellen, is: ‘Dat wat ik doe, maakt dat het kind en zijn ouders sterker of zwakker?’
De kindercoach bespreekt welke ontwikkelingsdoelen in het hier en nu relevant zijn en wie daarvoor de verantwoordelijkheid neemt. Heeft het kind het meeste werk te doen voor de gewenste verbetering, dan ondersteunt de kindercoach kind en ouder. Heeft de ouder het meeste werk te doen op weg naar verbetering, dan ondersteunt de kindercoach de ouder in zijn opvoedrol. Zijn er derden betrokken, bijvoorbeeld de school, dan leren ouders met hulp van de kindercoach hier hun plek in te nemen. Zodat hun kind zich trots kan voelen omdat papa en mama voor het kind opkomen in plaats van het over te laten aan een hulpverlener.
Dan is de kindercoach ook een opvoedcoach, voor het hele gezinssysteem.
Of zoals een moeder geschrokken opmerkte tijdens een sessie: ‘Och jongen, wat erg, dit wist ik niet …’ Waarop haar zoon zei: ‘Maar mama, je hebt me er nog nooit iets over gevraagd …’ Op dat moment is er iets fundamenteels bij moeder geraakt, wat verdere coaching al snel overbodig maakt.
Dit artik
el is opgenomen in het blad Kinderwijz van nov/dec 2012.
Lees ook: 11 tips voor ouders
Lees ook: Gun een kind zijn ellende
Lees ook: Kinderen hebben geen problemen
Lees ook: Einstein ouders
Lees ook: Sta je voor of achter je kind?
Mocht je hulp nodig hebben voor je kinderen, neem dan gerust contact op met de praktijk voor kindercoaching.
Wil je deelnemen aan de opleiding tot kindercoach of een bijscholing volgen, kijk dan op de website .
Wil je op de hoogte blijven van nieuws en artikelen, vraag dan de nieuwsbrief aan.
De illustratie is van Studio Staalkaart
Geef een reactie