De impact van verhuizen

Het lijkt vaak zo mooi: Een nieuw huis. Meestal betekent een verhuizing een verbetering van meer ruimte, mooie omgeving en mooiere kamers. Het kan allemaal heel spannend zijn en is gelukkig meestal omgeven met plezier en positieve verwachtingen.

Een verhuizing kan echter ook noodgedwongen zijn doordat ouders bijvoorbeeld gaan scheiden of dat ouders ergens anders gaan werken. Dan kan het zijn dat er veel minder plezier is en dat ouders de verhuizing moeilijk vinden. En als ouders iets moeilijk vinden, hebben kinderen er last van. Zo simpel is het.

Wat wordt er anders

De reden van de verhuizing is dus allereerst van het grootste belang. Daarnaast hangt het natuurlijk van de leeftijd van het kind af. Soms denken we dat het kleine kinderen niet veel uitmaakt waar ze wonen, maar dit hoeft beslist niet het geval te zijn.

Ook jonge kinderen hebben omgevingsbewustzijn en kunnen soms erg moeilijk wennen aan vreemde omgevingen met andere geluiden, ander licht en andere invloeden. Helemaal anders wordt het als kinderen al naar de kinderopvang of naar school gaan. Ze laten hier niet alleen een vertrouwd lokaal en gewoonten achter, maar ook kinderen en leidsters en juffen en meesters waarmee een band is opgebouwd.

Niet alleen het huis is dan anders, maar ook de straat, de route waarlangs je naar school gaat en andere kinderen en volwassenen. Al het vertrouwde is dan weggevallen.

Hoe ouder, hoe beter?

Uiteraard is het gemakkelijker als je de kinderen kunt uitleggen wat er gebeurt en kinderen kunt betrekken bij de verhuizing door samen de spullen voor de nieuwe kamer uit te zoeken en ervoor te zorgen dat kinderen een stem hebben in de nieuwe plek.

Kinderen van rond de 9 jaar en pubers verdienen extra aandacht. Vanaf deze leeftijd maken ze een psychologische ontwikkeling door waardoor ze meer omgevingsbewust worden en als ontwikkeltaak hebben om zich te realiseren welke plek ze hebben in het geheel.

Zij zijn deel van de wereld en de wereld is deel van hen. Wanneer een kind dit zich realiseert komt alles een beetje op losse schroeven te staan omdat alles wat voorheen automatisch ging nu aandacht verdient en je moet nadenken hoe je je moet verhouden tot andere mensen en situaties. Je hebt het gevoel dat er op je gelet wordt. Je ziet in deze leeftijdsfase ook allerlei angsten ontstaan die er voorheen niet waren.

Pubers moeten ook een soort van opnieuw beginnen in hun omgeving en ook dat kan veel spanning opleveren.

Welke impact heeft een verhuizing?

In feite is een verhuizing een soort rouwproces. Je moet iets achter laten wat meestal waardevol was en waar allerlei herinneringen zijn opgebouwd. Vooral als de verhuizing omgeven is met een negatieve lading doordat ouders zijn gescheiden of ander werk hebben gekregen dan kan het voor kinderen erg moeilijk zijn om het oude los te laten. Bovendien als ouders verdrietig zijn, zullen kinderen hun verdriet opschorten omdat ze hun ouders niet nog meer verdriet willen bezorgen.

Op school, in de straat en op vrije tijd sport en clubs moeten kinderen daarnaast opnieuw een eigen plek verwerven in een bestaande club. Dat kan plagerijen en pesterijen in de hand werken want er moet in de groep een nieuw evenwicht komen.

Een verhuizing doet daarmee een groot beroep op de sociale vaardigheden van kinderen om zich te voegen naar nieuwe omstandigheden en om om te gaan met allerlei veranderingen. In een ander dorp of stad of alleen al op een andere school kan een geheel andere cultuur en omgangsvorm zijn dan wat het kind gewend is.

Het rouwproces

Tijdens een rouwproces spelen er achterelkaar en door elkaar allerlei emoties een rol. Eerst is er vaak ontkenning, dan ongeloof, boosheid, angst, verdriet en uiteindelijk ontstaat er meer rust. Wat geleerd moet worden is de realiteit onder ogen zien en leren leven met alle veranderingen. Het een plek geven van herinneringen is erg belangrijk evenals het vinden van een nieuw evenwicht en het opnieuw aangaan van vriendschappen en vertrouwen geven aan leerkrachten en andere volwassenen.

Wanneer de ouders gescheiden zijn moeten kinderen als belangrijkste nog leren zich te onttrekken aan de problemen van hun ouders en dat is wellicht voor veel kind een een enorme klus. Een verhuizing kan dus voor een kind een enorme aanslag in de ontwikkeling zijn want een kind krijgt er vaak plotseling een heel scala aan ontwikkeltaken bij.

Hoe kunnen we kinderen helpen

In mijn praktijk kom ik met regelmaat kinderen tegen die ooit een keer verhuisd zijn. De hulpvraag die ze hebben, heeft vaak nog te maken met de verhuizing. Dit gaat dan over moeilijkheden hebben met andere kinderen, slaapproblemen, boosheid, moeilijk gedrag of angst. Omdat ik er altijd van uitga dat een kind kan leren wat het moet leren, komt er meestal al heel snel naar boven dat het ‘vroeger’ beter ging. En dan blijkt heel vaak dat er sprake is geweest van een verhuizing en dat ouders niet door hebben gehad hoeveel impact dit heeft gehad.

Ouders schrikken meestal heel erg als het kind gewoon tegen mij zegt dat ze iets of iemand zo missen. Vrijwel altijd blijkt dat er niet voldoende aandacht is geweest voor een afscheid.

Afscheid geven en afscheid nemen

Wat ongelooflijk belangrijk is voor ons allemaal, is dat we als het nodig is afscheid nemen van zaken en mensen die niet verder mee kunnen. De omstandigheden maken niet zo veel uit. Bovendien is het heel erg belangrijk dat we afscheid geven aan mensen en zaken die verder gaan. Als het ware geef je dan een soort goedkeuring of zegen dat het in orde is.

Concreet kun je dit doen door bijvoorbeeld een klein ritueel. Als je afscheid neemt, benoem je of teken je wat je allemaal voor moois en ook lelijks hebt ervaren op deze plek en/of met deze mensen. Je kunt dan bewust zeggen dat het nu verleden tijd is en dat je de mooie herinneringen altijd met je mee zal nemen. Aan de achterblijvers kun je benoemen of iets geven waardoor je afscheid geeft.

In een klas is het heel mooi als de groep in een kring gaat zitten en het betreffende kind bedankt voor wat het heeft gegeven en het veel goeds wenst. Het kind kan op haar beurt een dank je wel zeggen voor alles wat ontvangen is en de anderen het beste wensen. Op deze wijze is iedereen gezien en gehoord en kan er een streep getrokken worden.

Daar waar het ‘vergeten’ is om afscheid te geven en te nemen, kun je het jaren later nog denkbeeldig doen door een klein ritueel uit te voeren en bewust stil te staan wat er achtergebleven is en wat er meegenomen is. Ook degene die gemist wordt kun je in gedachten nog steeds het beste wensen.

Denk dus nooit dat een verhuizing wel even gedaan kan worden door kinderen. Het is een noodzaak om ook met kleine kinderen afscheid te nemen en afscheid te geven zodat je verder kunt en nieuwe uitdagingen echt in je leven kunt integreren.

Meer artikelen:

Lees ook: De luikjes dicht bij leren
Lees ook: Opvoeden: Schipperen tussen je principes
Lees ook: Terugkijken op het oude jaar met kinderen
Lees ook: Gun een kind zijn ellende
Lees ook: Kinderen van 9 jaar
Bekijk ook: Hoe krijgt een puber zijn leven op orde