Stel je betrapt je kind op een leugen, diefstalletje, agressief gedrag, iemand uitschelden, iets kapot maken of spijbelen, of een ander vergrijp.
Wat is je eerste reactie?
Wedden dat het te maken heeft met boosheid, verontwaardiging, ongeloof en angst voor gevolgen?
En je tweede reactie? Die zal vaak te maken hebben met de één of andere wijze van straf.
Vaak zijn we niet voorbereid op wangedrag van onze kinderen wat buiten onze normen en waarden past.
Toch is het helemaal niet erg wanneer kinderen eens uit de bocht vliegen. Integendeel, het is een prachtige kans om iets te leren over (on)geoorloofd gedrag en het is een prachtige kans om de band tussen ouders en kinderen te versterken door een stuk morele opvoeding.
Liegen en stelen
Ik weet nog goed dat ik op een middag mijn zoon met een vriendje betrapte bij de supermarkt. Beide kereltjes dronken cola uit een fles en aten uit een zak chips. Een zeer ongewone situatie zo aan het eind van de middag en ik sommeerde mijn zoon spoorslags naar huis te gaan.
Op mijn vragen hoe het kon dat ik die situatie aan kon treffen, kreeg ik natuurlijk allerlei ontwijkende en onverklaarbare antwoorden. De meest ingewikkelde betrof het vinden van lege flessen door het hele dorp die waren ingewisseld voor harde guldens statiegeld. Omdat we niet verder kwamen, gaf ik hem een half uur de tijd om met het echte verhaal te komen en zich tot die tijd te verwijderen.
Na een half uur riep ik hem weer binnen nadat ik had gezien hoe hij buiten wat ongemakkelijk liep te drentelen. Nu kwam het verhaal eruit. Een ander vriendje had geld gestolen uit een fruitverkopers geldkistje langs de weg en dat geld hadden ze gedeeld.
Omdat hij volhield dat hij zelf het geld niet gestolen had, legde ik hem uit wat heling was. Daarna stuurde ik hem met 2 gulden naar die meneer om het terug te brengen. Uiteraard protesteerde hij heftig, maar ik zei hem dat hij nu ook zo flink moest zijn om het goed te maken. Waarop hij vertrok en de meneer hem heeft bedankt voor zijn eerlijkheid.
Wij hebben hem geprezen voor zijn moed en dapperheid om in zijn eentje met het geld naar deze meneer te gaan en al met al was hij daardoor flink opgelucht.
Overigens beweert hij tot de dag van vandaag dat hij het geld niet gestolen heeft.
Wat kan je doen als ouders bij grensoverschrijdend gedrag
Een eerste handige tip is rustig blijven :-)
Het is al misgegaan en een heftige overtrokken reactie zal de situatie echt niet verbeteren. Overigens is het aan de andere kant ook helemaal niet erg dat je kind bij ernstig vertoont gedrag jouw verontwaardiging of boosheid over zich heen gestort krijgt :-)
Als er iets ergs is gebeurd, mag de reactie ook wat heftiger zijn. Je kind mag weten dat je boos bent. Zorg er wel voor dat je het daarna zo snel mogelijk weer in constructieve banen leidt.
Mocht je kind echter voor het eerst stelen, zeer ernstig liegen of iets anders doen, dan kan het wijs zijn even tot tien te tellen en vragen hoe het zo gekomen is. Uiteraard zal het kind in de verdediging schieten of allerlei excuses aanvoeren. Wees dan blij, want dat betekent dat het zich realiseert dat er iets mis is. Je zit op de goede weg en je vraagt naar DE gang van zaken zoals het kind die heeft ervaren. En dit kan net iets anders zijn de DE waarheid want die bestaat helaas niet.
Je kunt gerust flink doorvragen naar details over datgene wat er is gebeurd. Als je zelf rustig en beheerst blijft, mag je kind best wel even in de piepzak zitten over de consequenties :-) Dat helpt voor het leren voor het doen en laten voor een volgende keer. Veel kinderen houden er immers niet van om geconfronteerd te worden met nare consequenties. (uitzonderingen daargelaten !) Dus dat kun je zeker aanvoeren door te sommeren dat het kind de schade gaat herstellen.
De stappen van verantwoordelijkheid
Ben Furman (de bedenker van Kids’ Skills) heeft een aantal prachtige stappen van verantwoordelijkheid geformuleerd. Deze kunnen een mooie leidraad zijn voor je actie en ze zijn als volgt.
Het kind:
1. vertelt wat het heeft gedaan;
2. aanvaardt de consequenties ervan;
3. biedt excuses aan, aan de betrokkene(n);
4. maakt het goed;
5. belooft hetzelfde niet meer te doen;
6. is bereid om kinderen die ook zoiets doen proberen te stoppen.
Deze stappen kunnen voor een kind best heftig zijn, maar het voorkomt het snelle “sorry” en wegwezen wat veel kinderen doen en wat ouders vaak zo’n onbehaaglijk gevoel geeft. Voor het kind is het de winst dat iets ook echt afgerond wordt en een gevoel van voldoening en trots achterblijft.
Immers het is weer “in orde” gemaakt: Over en uit en sluiten.
De verschillen tussen straffen en verantwoordelijkheid nemen
Straffen geeft vaak een negatieve sfeer en roept ook een gevoel van wraak op. Als een kind verantwoordelijkheid gaat nemen voor het vertoonde gedrag gebeurt er iets anders. Het kind leert dat het belangrijk is om iets te herstellen én dat dit een goed gevoel kan geven. Bovendien is er in een volgende vergelijkbare situatie een keuzemoment. Wil ik dit of doe ik het niet.
Wanneer kinderen door hun ouders de ruimte krijgen om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor gevolgen van gedrag en wie en wat ze zijn, dan maakt dit een kind sterker. Straffen is een hele begrijpelijke reactie en kan zeker zijn nut hebben, maar het kind leert er geen verantwoordelijkheid van nemen.
Kinderen mogen van hun ouders leren hoe dat moet en daar de juiste ondersteuning voor krijgen. Daar hebben ze recht op!
Anderzijds moeten ouders hun kinderen het recht geven om zelf hun problemen op te lossen en het recht geven om veel fouten te maken.
Duzz… ouders, als je kind uit de bocht vliegt, gun het de ervaring en zorg dat je de grenzen van de bocht afbakent. Laat je kind gerust veel last hebben van de gedane actie en bedenk wat het allemaal leert terwijl jij een beetje achterover leunt en je tong afbijt om te voorkomen dat je een lawine over hem heen laat vallen van boosheid en verontwaardiging.
En ik kan je geruststellen, met mijn zoon is het helemaal goed gekomen. Bij mijn weten heeft hij nooit meer aan heling en diefstal gedaan (of hij is slimmer geworden :-)).
Lees ook: Waarom liegt een kind?
Lees ook: Mijn kind steelt
Lees ook: 3 andere manieren dan een corrigerende tik
Lees ook: Goedbedoeld gedrag van kinderen
Lees ook: Wangedrag van kinderen
Lees ook: Belonen is goed, straffen is fout?
Lees ook: De pedagogiek van opa
Hallo Tea
Mijn zoontje, 5 jaar, is een superlief kindje. Hij zal nooit iemand kwaad doen en heeft een groot hart voor de natuur en diertjes en dat je ze goed moet behandelen. Hij heeft ook een zeer sterk gevoel voor rechtvaardigheid/juistheid. Zo kan hij heel snel zien dat iemand (anders) iets niet juist heeft gedaan of dat iemand iets doet dat niet mag. Ik geef maar wat achtergrondinfo mee. Hij is verbaal ook heel sterk. Is een goede verteller, luistert graag naar verhaaltjes en kijkt ook graag naar kinderfilms (welk kind niet?). Qua speelgoed speelt hij vooral met auto’s en lego (vliegtuigen en huizen bouwen).
Op jonge leeftijd al hadden wij veel vragen bij bepaalde dingen die we bij onze zoon zagen en wij hebben hem met 4 jaar getest op mogelijke stoornissen, maar deze kwamen negatief uit. Hij had wel duidelijk gebrek aan zelfvertrouwen en werk aan fijne motoriek. Inmiddels is de volledige therapie hiervoor succesvol afgerond. Mijn zoon heeft nu meer zelfvertrouwen (mss wat te veel soms) en de motoriek is op het gewenste niveau mbt verwachtingen vanuit de school.
Nu, sinds kort is mijn zoon in een zeer negatieve spiraal terechtgekomen.
Zo klaagt hij steeds over pijnen en ongemakken, maar ik heb de indruk dat hij verschillende “pijnen” verzint. Zelfs in zijn slaap heeft hij onverklaarbare pijnen waarvoor we reeds bij dokters en specialisten te rade gingen, met conclusie: prima in orde, niks aan de hand.
Vreemd genoeg treden de pijnen vooral op als het geweten is dat de volgende dag een schooldag is, of op de ochtend van een schooldag.
De eerste vraag van elke dag is dan ook: is het vandaag school? Als het antwoord ja is, dan volgt een hele reeks van vervelend gedrag, expres traag ontbijten, expres traag aankleden, m’n schoenen doen pijn, m’n broek zit niet goed,…kortom algemene horreur, als je de schoolbel nog wil halen ten minste.
Als het antwoord neen is, bvb. weekend, dan gaat alles prima en met een grote glimlach en is er van pijn helemaal geen sprake meer…Tenzij hij iets mispeuterd heeft en weet dat ik boos zal worden, dan zet hij bij voorbaat het wapen “ik heb pijn” in…
En ik ben het moe. Ik probeer er geen aandacht aan te geven, maar hij brult heel het appartement op stelten dat ik bijna niet anders kan dan proberen een oplossing te verzinnen. Ik stel eerst een remedie voor (we zullen er een zalfje opwrijven -NEEN!; goed, dan zullen we er wat water op doen – NEEN!; goed, als je niet verzorgd wil worden, moet je gewoon stil zijn dan – NEEN!,…). Soms wordt hij daarbij zo boos dat hij mij een duw of een tik gaat geven waardoor ik op mijn beurt ook boos wordt…
Moe, word ik ervan. Ik heb ook al met een beloningskalender proberen werken en die werkte wel, want op het einde van een week mocht hij speelgoed uit de kadodoos graaien, maar het was een te lange periode van kalenders (meer dan een jaar) en ik kan toch niet de 5 komende jaren zijn goed gedrag blijven “afkopen” op deze manier.
Ik wil de jongen leren dat je ook dingen moet kunnen doen zonder dat er iets materieels tegenover staat. Ook extra aandacht werkt maar op hele korte termijn. De papafiguur maakt afwisselend wel of niet indruk (wat zal papa hiervan vinden?), maar ik vermijd dit toch liever, want wat doe ik als papa eens niet beschikbaar is.
Afgelopen week betrapte ik mijn zoon ook op stelen in de winkel…Dus ik weet het niet meer. Ik schrik er wel wat van. Hij liegt ontzettend veel de laatste tijd. En hij pakt ook koekjes en snoepgoed uit de kast als wij nog in bed liggen. Als ik me even omdraai, smokkelt hij fruitsapjes naar zijn kamer. Hij gooit appelrestjes in zijn speelgoeddozen, en ik heb hem er al verschillende keren op gewezen (waar is de vuilbak?). Als ik het weer vaststel, dan kijkt hij mij aan met zo’n ondeugende grijns…niet bepaald een teken van spijt.
Aan de ene kant denk ik: het is nog maar een kind, maar aan de andere kant denk ik: dit kind begrijpt heel goed waar hij mee bezig is (grijnzen, lachen als ik boos word).
Hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn kind niet verder ontspoort en wat doe ik fout?
Bedankt bij voorbaat.
Noot:
– Oh, en eens op school vermaakt hij zich prima. Hij heeft er beste vrienden, de juf zegt dat hij geliefd is. De meisjes komen hem vaak knuffelen.
Dag Marie,
Je zoon is nog wel erg jong met 5 jaar en het komt me voor dat hij best onderhevig is aan een hoge standaard. Al met 4 jaar getest en in therapie geweest kan best nogal impact hebben als je nog zo jong bent en al moet voldoen aan allerlei standaards.
Zou het kunnen zijn dat hij wat meer ontspanning en spelen nodig heeft en dat hij met zijn gedrag je een boodschap wil geven?
Zou het ook nog kunnen zijn dat hij jou (jullie) als ouders een spiegel voorhoudt? Waar ben je precies moe van en is hij daar ook moe van? Waar ontspoor jij op dit moment van je leven? Waar geef jij aan pijn te hebben als er iets moet wat onafwendbaar is?
Met 5 jaar wordt pas een begin gemaakt met de gewetenontwikkeling en is een kind nog niet doelbewust aan het liegen en stelen. Daarvoor moet je op zijn minst ook strategisch kunnen denken en handelen en een kind van 5 is daar nog niet echt toe in staat. Je zou dat op deze leeftijd nog als een signaal kunnen opvatten dat er spanning is, maar evengoed kan het een uitdaging zijn om te leren over ik en jij en over dit is van mij en dat niet…..
Aangezien je in je naschrift aangeeft dat het op school prima gaat, zou het misschien kunnen zijn dat hij op dit moment wat veel druk ervaart en je dat op deze manier laat weten. Immers een kind van 5 kan op een andere manier nog onmogelijk laten weten dat het allemaal wat teveel is (geweest)
Dus… misschien helpt het als jullie wat meer mogen ontspannen en spelen?
In ieder geval veel sterkte.
Dag Tea
Hartelijk bedankt.
We hebben het eens bekeken en ik denk dat we inderdaad te veel bezig zijn met “opvoeden”.
Het kan dus wel losser. We gaan dit alvast eens proberen!
Wat goed van jullie! en fijn voor je zoon :-)