Emoties en gevoelens worden vaak door elkaar gehaald. En dat is natuurlijk helemaal prima, maar voor de ontwikkeling van kinderen is het soms handig om beide te onderscheiden. Kinderen, maar ook zeer zeker volwassenen, hebben als belangrijke ontwikkeltaak het leren omgaan met emoties en gevoelens.
Immers, van een 2 jarige kunnen we het nog hebben als ze ‘Nee’ blijven roepen, huilen, schreeuwen en zelfs met slaan hebben we nog geduld. Bij de 18-jarige en 40-jarige wordt dit al een heel stuk minder grappig en keren we ons af van dergelijk gedrag.
Waar gaat het over?
Er zijn 6 basis emoties, namelijk: boosheid, vreugde, verdriet, angst, afschuw en verrassing. Overal ter wereld worden deze emoties herkend aan de gezichtsuitdrukking van mensen. Daarmee lijkt het uiten van deze emoties aangeboren.
Voor het herkennen van gevoelens als tevredenheid, jaloezie, onzekerheid, schuld, spijt, achterdocht, wantrouwen en teleurstelling hebben we meer informatie nodig. Dit betekent dat je hierover in gesprek moet gaan.
Een ander verschil is dat een emotie een lichamelijke reactie geeft. Er is een impuls tot actie en een basis emotie is vaak een relatief korte impuls die niet heel lang vast gehouden kan worden. Gevoelens die afgeleid zijn van de basisemoties kunnen je daarentegen erg lang ‘plagen’.
Leren omgaan met gevoelens en emoties
Omdat je de hele dag door gevoelens hebt, is het van belang om daarmee te leren omgaan. Dat begint bij het herkennen van dat wat er in het lichaam gebeurt en het woorden geven aan….
Daardoor wordt een kind niet overgeleverd aan de externe wereld, maar kan leren hoe hij zelf steeds meer invloed kan uitoefenen op de mensen om hem heen. Door het benoemen van de gevoelens en emoties leert het kind herkennen wat er in het lichaam gebeurt.
Een volgende stap is het erkennen en accepteren van gevoelens. Hier hebben volwassenen een zeer belangrijke rol die vaak wordt onderschat. Immers, als een kind wordt geaccepteerd zoals het is, leert het kind dat het er mag zijn. Als daarbij wordt toegestaan dat emoties er mogen zijn, helpt dat het kind om te herkennen en erkennen van wat er in zijn lijf en om hem heen gebeurt.
Volwassenen kunnen door hun aandacht en geduld het kind leren, maar vooral ook voordoen hoe je dat doet, het uiten van gevoelens.
Dat daarbij verschillen bestaan in wat geoorloofd is of niet lijkt een open deur. Echter al te vaak ontstaan hier misverstanden omdat ieder gezin zijn eigen (culturele) gewoonten en verwachtingen heeft in het tot uiting brengen van gevoelens.
Hoe kan je een kind helpen in het uiten van gevoelens
Nadat een kind ogenschijnlijk vanzelf geleerd heeft zijn gevoelens te herkennen en erkennen, wordt het belangrijk deze te uiten.
De eerste belangrijke regel is dat het er mag zijn en dat je kunt leren hoe je ze naar buiten brengt. Allereerst kan dit natuurlijk door het voeren van een gesprekje.
En wat te denken van een tekening, kleien, het maken van een wensbord en wat je nog meer kunt verzinnen met materiaal.
Wat je kunt doen is bijvoorbeeld je verdriet verwerken door het maken van een herinneringsdoos, een talentenboom maken als je je onzeker voelt, een ketting maken om je te helpen je angst te overwinnen, een stripverhaal tekenen om je boosheid te overwinnen, een masker maken om je geluk uit te beelden of een schat eiland maken om je toekomst meer grip te geven.
Er zijn oneindig veel mogelijkheden om een kind te bewegen te uiten wat er zich in hem afspeelt. Woorden zijn daarbij niet altijd nodig en met name bij jongens zou het misschien heerlijk zijn om gewoon eens niet te veel woorden te gebruiken.
Belangrijk is dat er met het uiten van emoties rust en acceptatie ontstaat, zodat er weer ruimte is voor nieuwe ontdekkingen en ontwikkeling.
Drie bewegingen
Grofweg kun je drie manieren van omgaan met de zogenaamde negatieve emoties benoemen. Bij boosheid ga je in de achteruit, bij angst in de vooruit en bij verdriet blijf je even stilstaan.
Boosheid heeft de neiging zich op te bouwen en dan te exploderen. Daarom is het verstandig om je bewust te zijn van de opbouw van deze emotie en tijdig je ongenoegen te uiten. Is de boosheid toch in iets te sterke vorm naar buiten gekomen, dan is het raadzaam te ontdekken hoe kalmte weer binnen bereik kan komen.
Angst vraagt juist om een tegengestelde beweging. Bij angst merk je vaak dat je als het ware stolt in de beweging. Het is heel moeilijk voorbij de angst te denken. En dit is nu juist hetgeen het meeste helpt. De bekende vraag “wat is het ergste wat je kan gebeuren?” is daarom bij angst een goede vraag. Bedenk maar en maak maar een voorstelling van wat er na de enge situatie allemaal kan gebeuren. Zorg ervoor dat er verschillende alternatieven worden benoemd. Dit maakt dat de angst in een perspectief komt te staan en een stap vooruit kan worden genomen.
Verdriet vraagt om verstilling. Geen gebagatelliseer, troostrijke clichés of wat dan ook. Gewoon je oren en je hart open zetten en dat is genoeg. Als het verdriet is geuit komt er wel een volgende fase.
En laten we wel wezen, wat is het soms lastig om je gevoelens en emoties te hanteren. Wat is het dan fijn om voor kinderen iets te mogen toevoegen zodat ze in staat zijn zich te ontwikkelen tot gelukkige mensen.
Er zijn twee werkboekje ontwikkeld om kinderen te helpen met het omgaan met boosheid en angst. Je kunt ze bestellen bij Ninico
Lees ook: Omgaan met verlies
Lees ook: Ruzie tussen kinderen
Lees ook: Leer wat je nu nog niet kunt
Lees ook: Gevolgen van echtscheiding voor ouders en kinderen
Lees ook: Opvoedingscontract
Geef een reactie