Waarom kwetsen ouders hun kinderen

Het was best mistig zoals het in de herfst mistig kan zijn. En zoals het in families soms ook zo mistig kan zijn. Het gezin is de plek waar kinderen voor het eerst leren hoe mensen met elkaar omgaan. Daarmee doet het kind tegelijkertijd elementaire ervaringen op, op het gebied van emoties, intimiteit, omgaan met conflicten en het waarnemen van de realiteit in sociale relaties.

Na verloop van tijd worden deze ervaringen de blauwdruk van de wereld zoals een kind dit ervaart. En dat zegt helemaal niets over hoe de wereld in elkaar steekt zoals een ander dit ervaart. Vele volwassenen zullen zich het moment herinneren waarop ze zich realiseerden, dat het bij andere kinderen thuis er heel anders aan toe ging. Vaak waren ze dan rond de 10 jaar of ouder.

Vele kinderen stellen vragen zich rondom die tijd vragen over het waarom. Als ze het gevoel hebben dat het thuis beter is, hebben ze misschien medelijden. Als ze het thuis slechter hebben, verlangen ze naar dat wat er niet is of ze worden boos.

Woede of schaamte

Als kinderen zich geliefd voelen door degenen die voor hen zorgen en als ze betrouwbaarheid ervaren, leren ze positief over zichzelf denken. Ze ontwikkelen zelfvertrouwen over hoe ze zich dienen te gedragen en hoe ze moeten handelen ten opzichte van anderen. Komt een kind tekort in zorg of ervaart het onbetrouwbaarheid van ouders, dan ontwikkelt het kind negatieve opvattingen over zichzelf. Het twijfelt over hoe te handelen en zich te gedragen ten opzichte van anderen.

Wanneer kinderen (en volwassenen) gekwetst worden en pijn ervaren zijn er twee reacties mogelijk: woede of schaamte. Ervaart een kind met regelmaat dit gevoel dan zal het kwaad worden op degene die liefde en betrouwbaarheid had moeten geven. Om in de toekomst het gevoel van kwetsing te voorkomen zal het kind zich sterk controlerend gaan gedragen, waarbij vooral machtsvertoon en manipulatie in het gedrag zichtbaar worden.

De andere manier van reageren is schaamte. Het kind houdt zichzelf verantwoordelijk voor het ontbreken van liefde en betrouwbaarheid van de ouders en reageert met schuld en chaos. Dit zal zich steeds herhalen omdat het gekwetst worden nu eenmaal onvermijdelijk is en de vicieuze cirkel en gedragspatronen al jong hun intrede doen. Deze manier van reageren is te herkennen aan terugtrekking door bv verslaving, depressie en het vermijden van organiseren van het eigen leven en ontwijken van verantwoordelijkheid.

Welk gedrag laten kinderen zien

Bij kinderen kun je woede en schaamte in het gedrag op velerlei manieren herkennen  bijvoorbeeld bij pesten, onderpresteren, aangepast gedrag, druk gedrag, de baas spelen, computerverslaving, middelengebruik bij pubers, angsten in velerlei vormen, dwangmatig gedrag en natuurlijk boosheid.

Vooral waar het gedrag niet te corrigeren is en meer helpend gedrag is aan te leren, is het de moeite waard om eens met een contextuele/systemische blik te kijken naar het kind en diens gezin. Want alleen de ouders hebben de bron waar het kind uit kan putten. Zij kunnen als enige de werkelijke behoefte aan liefde voor het kind vervullen. En liefde betekent in dit opzicht het geven van zorg en het nemen van verantwoordelijkheid. En onvoorwaardelijk betrouwbaar zijn in het eigen gedrag en aanwezigheid.

Waarom kwetsen ouders hun kinderen

Ouders zijn de kinderen van hun ouders. Iedere ouder schiet tekort in het 100% voorzien van de behoeften van zijn kind. En dat is maar goed ook want zo valt er nog wat te leren en te ervaren. Echter, wij mensen zijn geneigd om het gemis wat we aan onze ouders hebben opgelopen, te halen bij onze partners en onze kinderen. Helaas is dat een bodemloze put omdat zij alleen maar kunnen falen, vanwege het simpele feit dat ze niet onze ouders zijn.

Zo kan het gebeuren dat vele ouders onbewust zijn gericht op hun eigen ouders om nog te krijgen wat ze gemist hebben. Hun kinderen worden daardoor gekwetst en worden boos. De onmacht van ouders als reactie op deze boosheid richt hen vaak nog meer op hun eigen ouders. waardoor het kind verder in de kou komt te staan.

Dit proces is vaak schrijnend zichtbaar in echtscheidingssituaties, overlijden, ontslag en andere verlies en rouwsituaties. Ouders hebben dan de hulp nodig van hun ouders en het kind is onzichtbaar door het leed van de ouder.

Wat kunnen ouders doen

Het meest krachtig is als ouders zich keren naar hun eigen ouders, hen bedanken voor alles wat is gegeven. Het goed en het slechte. Zo nodig kunnen ze hun ouders nog toestemming vragen om het eigen leven te mogen leiden, met alles wat daarbij hoort. Het goede en het slechte. Ze kunnen vragen of de ouders hen ruggensteun willen geven door achter hen te staan.

Vervolgens kunnen de ouders zich richten naar elkaar en beloven elkaar te steunen in het goede en het slechte.

Daarna kunnen ze zich richten naar hun kind(eren) en hen vertellen dat ze er zullen zijn in het goede en het slechte. Ze kunnen beloven hun kind te zijner tijd te zullen loslaten aan de nieuwe generatie. En ze kunnen hun kind tenslotte bedanken voor de signalen, de loyaliteit en de hulp en steun die het kind gaf terwijl ze zelf innerlijk bij hun ouders waren.

Nog niet zo heel lang geleden was er een ritueel voor deze beweging van ouders naar partner, naar kinderen. Het heette een trouwerij en de bruid werd vaak vanuit haar eigen ouderlijke slaapkamer weggegeven door haar vader. Een nieuwe levensfase die duidelijk werd afgebakend door het oude. Misschien had dat toch nog een goede functie…. :-)

De opleidingsdagen systemisch/contextueel werken voor de kindercoach begonnen deze dag in november 2011 met mistig herfstweer. Gedurende de 2e dag trok de mist op, werd de lucht blauw en gaf de zon zijn herfstige warmte af. Zo kan het ook in families opklaren als we met andere intenties naar gedrag kijken en ouders en kinderen liefdevol een paar stappen volgen.

Lees ook: 7 manieren voor het vergroten van vertrouwen
Lees ook: Familie en groepsregels
Lees ook: Ruzie aan tafel
Lees ook: Boosheid bij kinderen
Lees ook: De opleiding systemisch/contextueel coachen