Pesten is van alle tijden, het was er en het zal er altijd zijn. Pesten kent vele gradaties.
Degene die gepest wordt, zal een antwoord moeten zien te vinden op dit gegeven zowel in het hier en nu als voor de toekomst. Daar zijn anderen bij nodig, alleen is het een hele klus.
Pesten kent meerdere partijen: de gepeste, de pester en de zogenaamde meelopers. Wij zelf kunnen in verschillende fasen van ons leven tot elke van deze drie groepen behoren. Pesten gaat pas over als wij zelf en anderen geen mening en oordelen meer hebben. Als we goed zijn zoals we zijn en dit ook van anderen vinden.
En dat is ook een hele klus, zowel in het hier en nu als in de toekomst…..
Buitensluiten
Vanuit systemisch denken is buitensluiten de belangrijkste beweging bij pesten. Iemand buitensluiten omdat deze niet de goede kleding draagt, de juist huidskleur heeft, aan de heersende moraal voldoet en iedere andere reden die maakt dat iemand er bijhoort. En de woorden die erbij horen zijn “goed” en “juist”. Dat betekent dus dat er iemand of een groep uitmaakt aan welke normen iemand moet voldoen.
Dit is de meest bekende reden voor pesten. Je hoort er wel óf niet bij en iemand heeft bedacht waarom. En er is ook iemand of een groepje die de regels bepaalt. En die regels kunnen per keer of per dag wijzigen en hangen er soms vanaf of “de leider” iemand mag of niet. Degenen die bij deze leider willen horen, de zogenaamde meelopers, conformeren zich aan diens mening om te voorkomen dat ze ook worden buitengesloten.
Eigenlijk zijn dit dus de brave kinderen die systemisch gezien trouw zijn aan de groepsdruk. Van huis uit is deze groep kinderen ook vaak trouw aan de eigen ouders en hun meningen en overtuigingen. Het vereist moed en ontrouw te willen zijn aan de heersende cultuur en je eigen koers te varen.
Aan degene die er niet bij past of zich aanpast wordt dit duidelijk gemaakt waarbij pesten de meest verregaande vorm is. Verdraagzaamheid, nieuwsgierigheid en aanpassing passen niet bij buitensluiten.
De volgorde van belangrijkheid
In iedere klas of iedere groep is er iemand de oudste of eerst gekomen. Ook is er iemand de sterkste, de zwakste, de slimste of de domste. Normaal gesproken is er rust in een groep als ieder op zijn eigen plek wordt gerespecteerd. De jongste die als laatste gekomen is en de eerste die het langst op school is.
Bij pesten kan er sprake zijn van een kind of puber die van zijn “plek” gaat. Het kind wat zich als haantje de voorste gedraagt, terwijl het bijvoorbeeld als laatste in de klas is gekomen. Anderzijds een kind wat zich aan de kant laat zetten of er niet voor uit durft te komen dat het leren leuk vindt en graag hoge cijfers haalt.
Degene die zich groter voordoet door een “hogere”plek in te nemen in de rangorde moet zich steeds meer manifesteren ten opzichte van de ander. Dit kind kan er dan voor kiezen om zich op een ongewenste manier te laten gelden naar een kind wat zich gemakkelijk van zijn plek laat gaan.
Zo kan een jonger kind meer kwaliteiten bezitten om bijvoorbeeld de klas te vertegenwoordigen. Als echter de veiligheid binnen een klas of school onder druk staat dan krijgen kwetsbare kinderen daar last van en dat kan dan heel goed de vorm van pesten zijn. Het recht van de sterkste gaat laat zich gelden.
Binnen het gezin zou je dit kunnen herkennen aan tweede of jongere kinderen die zich gedragen alsof ze de oudste zijn en oudste kinderen die zich niet op de voorgrond stellen. Wanneer deze kinderen ouder worden, merk je vaak dat er veel onbegrip en verdriet is tussen deze broers en zussen. Het helpt wanneer ze zich ten opzichte van elkaar uitspreken als de oudste of jongere en elkaar waardering geven voor de kwaliteiten die ze hebben.
Wat vind je van elkaar
Binnen een groep moet er veiligheid zijn waarin iedereen er mag zijn zoals hij is. In een groep kinderen hebben volwassenen ervoor te zorgen dat er een veilig klimaat is en de volwassenen moeten er door middel van regels en cultuur ook voor zorgen dat kinderen zich houden aan deze veiligheid.
Heel belangrijk is dat mensen en dus ook kinderen waardering voor elkaar hebben en voor elkaars eigenheid. Wanneer binnen een klas of school het gewoon is om elkaar waardering te geven in de vorm van complimenten, het erkennen van elkaars kwaliteiten en verschillen, kan er een uitwisseling plaatsvinden waarin ieder kind zich gewaardeerd voelt.
Het is mij opgevallen dat gepeste kinderen de pesters met minstens zo’n hard oordeel wegzetten als ze zelf worden weggezet. Uiteraard begrijpelijk, maar niet helpend naar een oplossing. Het is steeds de moeite waard gebleken om naast het zelfbeeld van het kind ook aandacht te besteden aan het beeld van de pester, los van het gedrag.
De vraag is dan in hoeverre mag en kan jij anders zijn en is het ook oké voor anderen om anders te zijn dan jij. Wat heb je te brengen en te geven aan je klasgenoten, ook als je ze niet zo aardig vindt.
Thuis zie je bij deze kinderen dat broertjes, zusjes en ouders bijvoorbeeld door een echtscheiding ook harde meningen over elkaar hebben en elkaar soms moeilijk kunnen verdragen. Het geven en nemen aan elkaar binnen het gezin is uit balans waardoor er onveiligheid ontstaat. Het doet dan minder pijn om boos te zijn en minachting te voelen voor de ander.
Een vlekje en toch niet gepest….
Het is me opgevallen bij kinderen binnen mijn praktijk dat sommige kinderen werkelijk alle redenen hebben om gepest te worden en dat dit toch uitblijft. Deze kinderen hebben naast een gezond zelfbeeld een authentieke persoonlijkheid die er mag zijn ondanks zichtbare of onzichtbare handicaps. En doordat ze een goed gevoel over zichzelf hebben, is er geen enkele behoefte om anderen minder waard te vinden of een oordeel te hebben. De balans tussen henzelf en de ander is gewoon in evenwicht en er is onderlinge waardering.
Dit zijn de kinderen die thuis ook in harmonie leven en waar men waardering heeft voor de eigenheid van elkaar en waar óók de buitenwereld meer dan welkom is, ongeacht huidskleur, geloof, overtuiging, handicap of welk anders zijn dan ook.
In deze gezinnen hoort iedereen erbij, heeft men respect voor ieders plek en is er evenwicht in geven en nemen.
Als je dat in jezelf hebt, kun je dat ook aan een ander geven. Deze principes beginnen in het gezin, maar gelden ook op school die de basis is voor de kinderen die er leren.
En wellicht geldt dan meer dan ooit het principe: “Verander de wereld en begin bij jezelf. :-)
Lees ook: Omgaan met pesten
Lees ook: Ouders sta achter je kind
Lees ook: Prachtige wijze les
Lees ook: Zelfbewustzijn tegen pesten
Lees ook: Van pesten naar weerbaarheid en zelfvertrouwen
Lees ook: Over probleemgedrag
Lees ook: Smalle schoudertjes van een sterke meid
Geef een reactie