Zelfredzaamheid voor je kind door op je handen te zitten

Over zelfredzaamheid, loslaten en de kunst van op je handen zitten

Grappig hoe thema’s en hulpvragen zich aan mij opdringen. Ik heb het ergens over met iemand, er komt een mailtje, nog eens iemand stelt een vraag en het komt als onderwerp aan de orde in een Zoomles.

Kennelijk zoemt het thema dan ergens in de lucht en heb ik er op verschillende manieren al aandacht aan geschonken.

En nu kwam de afgelopen tijd steeds het thema zelfredzaamheid naar voren.
Ik heb daar ook wel iets mee, moet ik zeggen want ik ben enorm voor zelfredzaamheid en jezelf kunnen redde.

Ook mijn kinderen heb ik dat al jong geleerd op allerlei gebieden en daar hebben we allemaal tot op de dag van vandaag voordeel van.

Wat is zelfredzaamheid eigenlijk?

Zelfredzaamheid gaat veel verder dan alleen je eigen jas dichtdoen of huiswerk plannen.

Het is het vermogen om op jezelf te vertrouwen, problemen op te lossen, hulp te vragen als dat nodig is en vol te houden als iets niet lukt.
Het is daarmee de basis van zelfstandigheid en van een gezond zelfvertrouwen.

Zelfredzaamheid kun je onderverdelen op drie verschillende ontwikkelingsgebieden, namelijk:

• Praktische Zelfredzaamheid
   Dit is wat je ziet zoals jezelf aankleden, eten klaarmaken, opruimen of de weg naar huis weten. Het zijn de eerste praktische stappen naar autonomie.
• Emotionele zelfredzaamheid
  Misschien wel de meest cruciale ook al denk je hier niet gelijk aan als je het hebt over zelfredzaamheid.
  Het gaat om het vermogen om emoties te herkennen, te benoemen en te reguleren. Als je kind emotioneel zelfredzaam is, kan hij omgaan met frustratie, teleurstelling en hij weet wanneer het tijd is om hulp te vragen.
  Dit is de basis voor veerkracht.
• Cognitieve zelfredzaamheid
  Dit is het vermogen tot zelfstandig nadenken en problemen oplossen.
  Dit ontwikkelt zich als je kind een fout maakt en daarna zelf de oplossing moet bedenken.
  Er gaat iets fout en wat kan je kind anders doen zodat het opgelost wordt?

Zelfredzaamheid komt bij kinderen vanzelf als iets moois op gang want ze willen zelf beslissen, zelf kiezen, zelf proberen en hun eigen plan trekken.
Uiteraard verschilt de mate waarin per kind afhankelijk van zijn drive en karakter.
Het is een verlangen en groei naar autonomie en geen ongehoorzaamheid zoals ouders soms denken.

Waarom is zelfredzaamheid zo belangrijk?

Heel  kort door de bocht geeft het kinderen veerkracht.
Een kind dat weet hoe het zichzelf kan redden, heeft minder angst om fouten te maken.

Bovendien voorkomt het faalangst omdat ervaringen opdoen vertrouwen geeft.
Vertrouwen in jezelf en in je kunnen is de tegenhanger van angst.
En dat is goud waard op school, in vriendschappen en later in werk en relaties.

Zelfredzaamheid bouwt daarmee ook nog aan het gevoel van competentie, autonomie  en verbinding.
Dat zijn precies de drie psychologische basisbehoeften die de motivatie van binnenuit aanwakkeren.
Kinderen die daarin gesteund worden, leren niet voor stickers of applaus, maar omdat ze trots zijn op zichzelf.

Het grootste obstakels voor zelfredzaamheid ben jij

Het grootste obstakel voor het bevorderen van zelfredzaamheid ligt zelden bij het kind, maar vaak bij ons als ouders. Helaas….

• Tijdgebrek lijkt de grootste saboteur. Het is nu eenmaal sneller om een kind aan te kleden dan te wachten tot het de trui na vijf minuten ploeteren zelf heeft aangetrokken.
  En ja, die paar gewonnen minuten kosten het kind een kostbare leermoment.
• Je wilt je kind beschermen tegen frustratie of de perfecte start geven.
  Hierdoor ontstaat de reflex om taken over te nemen of problemen onmiddellijk op te lossen.
  Maar door dit te doen, ontneem je je kind de kans om de natuurlijke consequentie van een actie te ervaren. Faalangst kan dan een gevolg zijn voor je kind.
• Ook te hoge verwachtingen hebben kan verlammend werken. Als je van een 8-jarige verwacht dat hij overal aan denkt, loop je vast.
  Ik merk dat het voor ouders soms best moeilijk is om te herkennen wat passende taken en acties zijn voor hun kind. Als het dan fout loopt neem je het zelf over door frustratie en neemt je kind een signaal op van ‘zie je wel, ik kan het niet of doe het niet goed.’
• Soms raakt je kind in de war doordat het thuis niets hoeft te doen en bijvoorbeeld nog niet zindelijk is terwijl op school verwacht wordt dat je kind die primaire taken al kan.
  Zo was ik bijna 30 jaar geleden al verbaasd dat mijn kinderen de enige in de klas waren die zichzelf konden aankleden bij de zwemles. Ik was die moeder die werkte en had weinig tijd om ze ’s ochtends in de kleren te krijgen dus dat mochten ze zelf doen, inclusief hun bed opmaken. (wat ze nu beide niet meer doen??!!)

Overbescherming en controledrang zijn goedbedoeld, maar maken je kind juist afhankelijk.
Als je alles voor ze oplost, leren ze niet omgaan met frustratie.
En die frustratie is juist wat ze later nodig hebben om vol te houden.

Je kind leert dus niks van het vermijden van lastige dingen, maar juist van het doorstaan ervan.

Wat kan jij leren voor zelfredzaamheid voor je kind?

Natuurlijk betekent zelfredzaamheid niet: zoek het maar uit, maar juist precies genoeg helpen zodat je kind het zelf kan leren.

Waar het op neer komt is eigenlijk heel simpel het voordoen, samen doen, alleen proberen, en dan zelf doen.

En ja, dat vraagt geduld, vertrouwen en vaak op je handen zitten!
Het betekent ook dat je fouten moet toestaan zowel bij je kind als bij jezelf.

Want ach ja……. wie van ons heeft niet snel armpjes in jassen gewurmd, eindeloos lang brood gesmeerd of  de schooltas ingepakt omdat het anders te lang duurt?

Hoe doe je het en wat helpt?

Eigenlijk heb je tussen de regels door al kunnen ontdekken wat help om zelfredzaamheid bij je kind te stimuleren en waarom het zo belangrijk is.
Als ik het even op een rijtje zet, helpen de volgende acties je om je kind zelfredzaamheid te leren:

• Geef keuzes binnen de kaders die jij aangeeft.
  “Wil je nu of straks je huiswerk doen?”
• Laat fouten er zijn
  Ze zijn geen ramp, maar een leerervaring
• Gebruik de groeimindset en prijs de inspanning, niet alleen resultaat
  Zeg: ‘Je hebt mooi geoefend’ in plaats van ‘Wat ben jij knap’.
  Daarmee stimuleer je ook nog doorzettingsvermogen en laat je perfectionisme los.
• Gebruik gewoontes en routines
  Wat duidelijk is, hoef je niet steeds opnieuw te sturen.
  Neem voldoende tijd zodat je kind in zijn eigen tempo taakjes kan uitvoeren
• Gebruik het denkvermogen
  Misschien wel de allerbelangrijkste door je kind zelf te laten nadenken over hoe zaken opgelost kunnen worden.
  • Gaat iets fout, stel dan een vraag hoe het beter kan
  • Is iets mislukt, stel een vraag hoe het anders aangepakt kan worden
  • Denkt je kind dat hij het niet kan, stel de vraag hoe iets soortgelijks eerder werd opgelost

En als het moeilijk wordt…

… neem even pauze, adem in en adem uit.
Zelfredzaamheid aanleren is een oefening in geduld voor jou.
Er zullen dagen zijn waarop je denkt: laat die sokken maar zitten, ik doe het zelf.
Maar weet dat iedere keer dat je je kind iets zelf laat doen, je een klein stukje zelfvertrouwen geeft.
En met genoeg van die stukjes bouwt je kind een stevig fundament van eigenwaarde.

En jij?
Jij wordt lekker steeds meer overbodig, want dat is uiteindelijk de bedoeling zoals Maria Montessori ooit zei: ‘Help mij het zelf te doen.’

Wil je weten op welke gebieden jij je kind een stap vooruit helpt?
Meld je dan aan voor het programma 90 dagen opvoeden waarin je 90 dagen lang wordt bijgepraat over een opvoedonderwerp. Meld je hier aan en ontvang morgen al je eerste inspiratiemail.

.

Meer lezen en kijken?

Leer je kind goede gewoontes voor een gemakkelijk leven
Wat als de inbrekers terugkomen?
Moeten ouders op één lijn zitten in de opvoeding?

Je kind beschuldigt jou, wat doe je dan?
Help kinderen zelfstandig leren denken
Het misverstand over oogcontact