Onrust in de klas

Met grote regelmatig krijg ik hulpvragen over kinderen die het op school niet prettig vinden. Ze kunnen niet opschieten met de juf of meester, worden geplaagd in de klas of gaan met buikpijn naar school.
Uiteraard kunnen er veel oorzaken zijn voor deze hulpvraag en vaak is de eerste vraag van ouders om iets te vinden waardoor de situatie wijzigt.
Heel vaak ook vragen ouders van mij een bevestiging dat school iets moeten veranderen in de aanpak van hun kind.

Wat heeft een kind nodig

Ieder kind heeft als belangrijkste leeropgave zich te ontwikkelen tot volwassene met een goed gevoel van eigenwaarde en (zelf)vertrouwen.
Je kunt je alleen maar ontwikkelen tot stabiele volwassene door relaties aan te gaan met andere mensen. Dit betekent dat kinderen voor de opgave staan om zich te leren afstemmen op anderen. Niet te veel en niet te weinig. En dat is beslist voor veel kinderen nog niet gemakkelijk.

Een kind leert langzamerhand dat het een eigen identiteit heeft en dat anderen op hem reageren. Heeft een kind onvoldoende zelfvertrouwen dan kan het angstig reageren op andere kinderen en volwassenen. Ook als een kind zich niet veilig voelt, zal het zich niet durven openen voor de invloed van een ander.
Het ingewikkelde is dat kinderen juist door het opdoen van verschillende ervaringen zelfvertrouwen opbouwen. Is een kind angstig dan zal het echter het opdoen van ervaringen gaan vermijden.
Een natuurlijke beweging van ouders is het kind beschermen en daarmee helpen ze vaak zonder het te beseffen belangrijke ervaringen te vermijden. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel die steeds groter wordt.
In het afstemmen op anderen is het ook noodzakelijk dat kinderen leren omgaan met teleurstellingen en het leren accepteren van een NEE. Kinderen die goed met teleurstellingen en afwijzing kunnen omgaan, ontwikkelen een stevig gevoel van eigenwaarde. Zij leren flexibel te zijn in het nastreven van hun wensen en leren rekening te houden met de wensen en gevoelens van anderen.

Wat is er aan de hand

Op school zou ieder kind zich veilig en vrij moeten voelen om zich te ontwikkelen. Je kunt je pas veilig voelen als je weet wat je plek is in het geheel en als je weet dat jij geaccepteerd wordt om wie je bent.
Veel kinderen vinden het nog best moeilijk om zich helemaal veilig te voelen op school. Het ene kind omdat het nog wat tijd nodig heeft om te wennen aan de leerkracht en de andere kinderen, een ander kind omdat het in de thuissituatie misschien spannend is en weer een ander kind omdat het niet goed gaat met het stilzitten, het leren zelf of omdat het nog de nodige sociale vaardigheden mist.
Er is dus heel veel voor nodig voordat een kind zover is dat het kan leren. Daarbij worden de klassen letterlijk en figuurlijk voller en de taken van de leerkracht steeds gecompliceerder.
Misschien doordat alles wordt vastgelegd, wordt iedere afwijking van een norm snel opgemerkt en moet er een plan komen. De druk op kinderen en leerkrachten lijkt steeds hoger te worden en ouders bewegen mee op deze druk. We willen het maximale al heel jong uit ieder kind halen en de verwachtingen zijn hoog gespannen en leerkracht en kinderen moeten het waarmaken. Een gemiddeld schoolplan kent vele doelen op leergebied, maar ook steeds meer op sociaal-emotioneel gebied. Er is geen ontsnappen meer aan voor kind en leerkracht.

Wat als een kind niet graag naar school gaat

Er is bijna niets verdrietiger dan een kind wat iedere dag bleek en verdrietig naar school gaat. Voor ouders en kind kan dit erg zwaar zijn omdat de ervaren machteloosheid groot is. Ouders verwachten vaak van de juf of meester een oplossing en dat deze meer rekening met het kind gaat houden. De juf of meester ervaart het probleem meestal anders en er komt geen oplossing.

Twee risico’s en oplossingsrichtingen

Het grootste risico is dat ouders en leerkrachten elkaar gaan betwisten over wat eraan de hand is. De relatie tussen ouder en leerkracht gaat dan onderhuids onderwerp van gesprek worden en BOVEN en OVER het hoofd van het kind heen gaan ouders en leerkracht met elkaar de strijd aan. In feite zijn ze dan meer bezig met hun onderlinge relatie en wie er gelijk heeft dan met datgene wat het kind nodig heeft om zich beter te voelen.

Kinderen hebben het nodig dat ouders de leerkracht toestemming en respect geven om zich veilig te gaan voelen in de klas en dat de leerkracht capabel is om les van te krijgen. Leerkrachten op hun beurt moeten ouders respect geven en hen als ouders van het kind als de beste ouders benaderen. Pas als ouders en leerkrachten elkaar respecteren om wie ze zijn en elkaar erkennen en hoogachten in hun rol voor het kind, is het kind vrij om te leren.
Dan kunnen ze in gesprek over wat ze samen het kind gaan leren zodat het zich goed kan voelen op school. Het gesprek gaat dan over wat het kind moet leren (en niet wat de oorzaak is van het gedrag) en hoe zowel ouder als leerkracht daarin kan bijdragen samen MET het kind.

Een ander risico is dat een kind zich buitengesloten voelt in de klas. Dit kan zowel gaan om leerprestaties als omgaan met anderen. Veel kinderen voelen zich niet prettig op de plek waar ze zitten en naast wie ze zitten. Op veel scholen is het een gewoonte dat kinderen na een vakantie in andere groepjes moeten gaan zitten omdat dit tegemoet komt aan onderwijs doelen op sociaal gebied waar kinderen moeten leren omgaan met iedereen. Het veranderen van de plekken in de klas geeft echter meestal heel veel onrust. Vooral de wat meer gevoelige kinderen kunnen een hele vakantie van slag zijn omdat ze niet weten waar ze komen te zitten en hebben weken nodig om zich goed te kunnen voelen.
Voor ieder mens is het heel belangrijk om te weten dat je erbij hoort en dat je een eigen plek hebt in het geheel. Een leerkracht moet stevig de leiding en de regie kunnen nemen in een klas.
Het gegeven juf haar wil is wet geeft veel veiligheid, vooral bij jonge kinderen. En deze regie kan best heel liefdevol zijn zolang de boodschap is dat ieder kind erbij hoort en zijn eigen waarde heeft.
Het hebben van een vaste plek geeft bovendien veel rust en structuur. Als kind weet je waar je thuishoort, wat je plek is en wat je kunt verwachten van de andere kinderen en de leerkracht.
In het nieuwe schooljaar is het allemaal al spannend genoeg en steeds wisselen van plek geeft veel kinderen zoveel onveiligheid en onrust dat er dagen overheen gaan voor iedereen kan landen op de eigen plek.
In dat opzicht is het voor veel klassen ook heel helpend om in een kringgesprek aandacht te besteden wie er al het langst in de klas zit en wie er het laatst is bijgekomen. Als in een dergelijk kringgesprek iedereen op volgorde van binnenkomst in de klas gaat zitten en mag rondkijken en benoemen: “Ik ben …. en ik hoor hierbij” en de andere kinderen antwoorden: “Jij bent…. en je hoort bij ons”, wordt ieder kind gezien en geaccepteerd. Dit geeft veel rust voor kinderen en leerkrachten.

Wat te doen met kinderen die niet naar school willen

Voor de meeste kinderen en hun ouders is het geen optie om naar een andere school te gaan en dit is meestal onwenselijk en gelukkig ook overbodig.
Wat kinderen wel nodig hebben is erkenning voor dat het zo moeilijk  voor ze is. Daarnaast moeten kind, ouders en leerkracht gaan ontdekken wat het kind kan leren om (weer) met plezier naar school te gaan.
Daarvoor is de hulp van het kind nodig om te vertellen wat het zo moeilijk vindt en hoe dat opgelost kan worden. Soms is het nodig dat het kind expliciet van de leerkracht krijgt te horen dat het niet boos is op het kind of dat het kind ontdekt en leert accepteren dat juf of meester gewoontes heeft die zo anders zijn dan thuis. Het wederzijds uitspreken van erkenning en verwachtingen haalt veel kou uit de lucht en leidt tot werkbare oplossingen.
Erachter komen wat het kind moet leren en hoe het dat kan doen met behulp van ouders en leerkracht maakt het kind sterker. Deze levensles, die sommige kinderen helaas al heel jong krijgen, helpt hen echter wel om meer zelfvertrouwen en veiligheid bij zichzelf in moeilijke situaties te verkrijgen. En dat sterke zelfgevoel nemen ze hun leven lang mee in allerlei situaties waar ze voor zichzelf een plek in het geheel moeten zien te vinden.

Mijn ervaring met talloze kinderen met een dergelijke hulpvraag is dat kinderen na het overwinnen van hun problemen om naar school te gaan letterlijk en figuurlijk groeien. En dat is wat alle kinderen nodig hebben…..

Lees ook: De juf heeft een boos hoofd en een harde stem
Lees ook: De impact van de meester of juf
Lees ook: Je eigen ruimte innemen en je grenzen afbakenen
Lees ook: De bodemloze put
Lees ook: Waarom leren verliezen zo belangrijk is
Lees ook: De luikjes open doen om te leren
Lees ook: Wie heeft de regie in huis?
Lees ook: Eruit halen wat erin zit?
Lees ook: Een heilige voor de klas?