Bijna iedere les tijdens de opleiding tot kindercoach en ook tijdens coachingsgesprekken komt het vaak aan de orde. In hoeverre is een kind alert en echt ‘bij de les’ en hoe kan je dat waarnemen.
Wij gaan er vaak van uit dat kinderen de hele dag kunnen opletten, maar niets is minder waar. Het zou interessant zijn te weten waar dit idee op gebaseerd is want het is onmogelijk en ook onwenselijk om de hele dag te kunnen opletten. En toch vragen we dat van kinderen.
Kleuters met concentratieproblemen
Het is echt waar. Regelmatig krijg ik vragen over kleuters met concentratieproblemen. Voor de Cito hadden we volgens mij daar nog nooit van gehoord en het is ook helemaal niet logisch. Bovendien is het zeer tegennatuurlijk om kleuters een hele dag op een stoeltje te zetten.
Peuters en kleuters leren juist door beweging. Zo leren zij de ruimte om zich heen te ervaren en zo leren ze ook langzamerhand de motoriek te ontwikkelen die nodig is om te leren schrijven. Jonge kinderen hebben beweging nodig en hun lijf vraagt erom. Mogen en kunnen ze niet bewegen, dan is dat vragen om concentratieproblemen.
Peuters en kleuters kunnen domweg nog niet zo lang de luikjes openzetten om naar een juf te luisteren en stil te zitten.
Basisschoolkinderen en concentratie
Vanaf groep 3 zijn kinderen al veel meer klaar om stil te zitten en is hun ontwikkeling er ook echt aan toe om te leren met het hoofd. Een basisschoolkind zou zich prima moeten kunnen concentreren, zeker als het goed in zijn vel zit en er geen moeilijkheden zijn op het thuisfront.
Soms spelen er echter zaken die de aandacht vragen en waar een kind zich zorgen over maakt. Soms over thuis, soms over de positie in de klas of over de relatie met de leerkracht.
Als een kind niet fit is of zich zorgen maakt, staat het niet open voor de lesstof. De luiken staan als het ware dicht of half open. Kinderen missen dan veel lesstof en latere lesstof die aansluit op het eerdere kan dan niet geplaatst worden.
Soms is een kind ook fysiek nog niet in staat om te leren, bijvoorbeeld als er zogenaamde reflexrestanten zijn die veroorzaakt worden door een anders lopende ontwikkeling op fysiek gebied. Het lukt een kind dan niet om bijvoorbeeld stil te zitten of een pen goed vast te houden. Het kind wordt dan zo in beslag genomen om zijn lichaam in balans te houden, dat er geen plek meer is om de hersenen op aan te zetten voor leren. Heel vaak krijgen kinderen dan het stempel concentratieprobleem.
Pubers op het voortgezet onderwijs
Waar pubers veel last van hebben is faalangst. Tenminste zo wordt het vaak genoemd, maar ik merk zelden dat kinderen die het stempel faalangst krijgen nog niet hebben geleerd om te gaan met druk. En dat is iets heel anders.
Faalangst en het niet kunnen omgaan met stress en druk, levert in ieder geval dichte luikjes op. Op deze manier worden er iedere dag in het voortgezet onderwijs ettelijke toetsen en overhoringen verknald.
Pubers die goed kunnen leren zijn volledig afgesloten van hun capaciteiten doordat de luiken dichtslaan. En dat is jammer en onnodig.
En tijdens de beruchte ‘black out’ bij toetsen hebben pubers nog minder dan 7% van hun hersencapaciteit tot hun beschikking. En dat is ook precies wat ze zeggen. Het verstand staat in dat geval bijna letterlijk op nul.
De luiken open doen
Wellicht is de grootste uitdaging voor kinderen om bij de les te blijven.
Wij volwassenen noemen dat leven in het hier en nu. We geven vaak veel geld uit aan cursussen om in het hier en nu te leven. Mindful is in de mode en we moeten allemaal meedoen. Denken is uit en voelen is in. Maar met voelen loop je ook het risico dat je dingen gaat voelen die je liever zou wegstoppen. En daar begint de ellende want dan ben je in gedachten ergens anders dan in het hier en nu. :-)
Wanneer je emotioneel betrokken bent bij een onderwerp, is er een extra inprent in het geheugen. Dat gegeven kunnen we goed gebruiken als we kinderen en pubers iets willen laten leren.
Als we de belangstelling voor een onderwerp kunnen oproepen en bovendien kunnen zorgen voor een positief gevoel, gaat het leren veel gemakkelijker. De luiken gaan steeds meer open en het geheugen werkt optimaal. Zowel het inprenten als het reproduceren van kennis verloopt soepel.
Is er echter sprake van stress en spanning dan gaan de luiken dicht zoals ik dat noem. Er is inmiddels ruimschoots bewezen dat we minder dan de helft van onze hersencapaciteit tot onze beschikking hebben wanneer we emotioneel op een negatieve manier zijn. Zorgen, frustratie, jaloezie, boosheid, verdriet en angst zorgen ervoor dat we onze hersenen op uit zetten. De luiken gaan dicht en we kunnen niet goed meer nadenken.
Iedereen kent dit fenomeen bij een ruzie. Naderhand vraag je je af waar het over ging en hoe het mogelijk was dat je niet kon zeggen wat je wilde. Als je kuiken weer open gaan, weet je precies wat je wilde zeggen, maar helaas is het dan te laat……..
Dit betekent dus dat we kinderen en pubers kunnen leren hun hersenen te openen.
Zorgen even parkeren in bijvoorbeeld een zorgenpot, leren bewust te worden van stress en spanning in het lichaam en leren ontspannen, ervoor zorgen dat ze de lessen interessant gaan vinden, ook als het saai is.
En wat mij betreft….. leer kinderen lachen, gebruik humor en leer ze om zichzelf te lachten als het eens misgaat. Humor opent de luiken maximaal.
En ook….. De luiken mogen best eens even dicht zijn. Even lekker dom computeren, sporten en even dagdromen zijn minstens even goed om de hersenen op tijd ook even rust te gunnen.
Lees ook: De luikjes dicht bij leren
Lees ook: Hoe fietsen en darten helpen bij leren leren
Lees ook: Leidt een diagnose tot verlamming?
Lees ook: Het probleem oplossen waar het hoort
Lees ook: Eruit halen wat er in zit?
Lees ook: Doorleren in de vakantie?
Lees ook: Geef jongens hun jongensleven terug
Ken je Ik leer leren al?
Geef een reactie