Bange kinderen, bange ouders?

Alle kinderen kennen angst. Angst is heel gezond en noodzakelijk om te kunnen overleven. Als je geen angst zou kennen, zou je groot gevaar lopen. Immers een kind zal dan  uit het raam kunnen springen, naar grote dieren gaan en weg kunnen lopen in drukke winkelcentra.
In eerste instantie zal de angst voor verlating het kleine kind dicht bij huis houden en later zal het voorstellingsvermogen ervoor zorgen dat een kind geen onnodige gevaren opzoekt of ernstige risico’s gaat nemen.

Wat als er teveel angst is

Bijna alle kinderen kennen de angst voor vreemden wanneer ze rond 8 maanden oud zijn. Later komt de angst voor het donker en de angst voor monsters, de angst voor verlating en de angst om te falen in sociaal gezelschap. De angst wordt abnormaal en zorgelijk als deze niet meer past bij de leeftijd en het ontwikkelingsniveau. Als een kind veel angst vertoont dan heeft dit effect op het functioneren. Het kind gaat zweten, krijgt buikpijn of hoofdpijn, hartkloppingen, misselijkheid en braken. Door veelal dit soort lichamelijke verschijnselen gaat het kind huilen, weglopen, paniekreacties vertonen en vooral situaties vermijden. Sommige kinderen gaan heel erg veel piekeren en kunnen hierdoor niet meer slapen waardoor de conditie van het kind achteruit gaat.

Hoe ontstaat angst

De meeste angsten beginnen heel klein waarbij het ene kind gevoeliger is voor het ontwikkelen van een abnormale angst dan het andere kind. Daarnaast kan angst ontstaan als reactie op een traumatische gebeurtenis. Er kan dan een post traumatische stress stoornis ontstaan.
Ook aanleg en nabootsing van gedrag speelt een belangrijke rol. Als pappa of mamma van nature ook angstig is, kan het kind het gedrag kopiëren. Bovendien zal de ouder geneigd zijn het kind teveel te beschermen waardoor een vicieuze cirkel ontstaat. Bekend hierbij is angst voor onweer. Doordat ouders zelf angstig reageren en kinderen soms zelfs uit bed halen, wordt de angst aangeleerd als het ware.

De rol van ouders bij angst

Ouders zijn de meest belangrijke factor voor het leren omgaan met angst. Als een kind ergens bang op reageert en de ouder bevestigd dit door het kind te beschermen, wordt de angst groter. Het kind krijgt dan de gelegenheid de situatie te vermijden en zal een volgende keer dezelfde “beloning” verwachten. Zo kan er een vicieuze cirkel van vermijding ontstaan die kan uitlopen op een fobie.
Bezorgde, lieve en begrijpende ouders zijn daarom voor het ontwikkelen van een angststoornis een extra risicofactor.

Hoe een kind te helpen bij angst

In feite gaat angst over het verliezen van controle over een situatie. Daarom is het van groot belang het kind juist het gevoel te geven dat het controle kan uitoefenen. Een kind onder druk zetten en hem confronteren met datgene wat angst aanjaagt is vaak een te grote stap. Uitlachen of teveel vragen vernedert het kind en zal een versterkend averechts effect hebben.
Wat wel kan helpen zijn verschillende zaken:

• Leer het kind vertrouwen hebben in zichzelf.
• Geef uitleg over de angst en wat het kind kan doen om de angst te overwinnen.
• Steun het kind en laat stap voor stap de confrontatie met de angst aangaan.
• Leer het kind sociale vaardigheden en om hulp vragen.
• Bespreek de situaties, de gedachten, gevoelens en acties die voor het kind verband houden met de angst.
• Als er sprake is van een traumatische gebeurtenis kan EMDR helpen.

Ouders zijn het meest betrokken bij het kind en ook 24 uur per dag aanwezig. Zij hebben het meeste invloed en daarom is het van groot belang ouders te betrekken bij een goede aanpak. Juist omdat angst zoveel heeft te maken met het verliezen van de controle kunnen ouders hier een cruciale rol spelen. Doordat ze nabij zijn, kunnen ze steeds intunen op de gedachten van het kind.

Wat kan de kindercoach betekenen

Uit de cognitieve gedragstherapie is bekend dat wanneer de gedachten over iets wijzigen, het gevoel ook wijzigt. Ditzelfde geldt overigens voor beelden. Daarom kan de kindercoach samen met kind en ouders aan de slag om de beelden en gedachten uit te pluizen. Zo ontstaat zicht op hoe het kind zijn angst in stand houdt. Daarna kan het kind uitgedaagd worden om meer helpende gedachten en beelden te bedenken. De kindercoach laat daardoor het kind direct ervaren dat het gevoel ook verandert. En als het gevoel verandert door een andere gedachte, hoeft het lichaam ook niet meer te zweten, buikpijn te hebben of misselijk te worden. En dat is de eerste winst.
Thuis kunnen de ouders het stokje overnemen door het kind te helpen herinneren om zijn gedachten en beelden onder controle te houden waardoor de angst op afstand kan blijven.
En dan groeit het kind op met een gezonde angst die beschermend is in gevaarlijke situaties. En daar is niets mis mee.

Wil je kinderen en hun ouders effectief leren helpen bij angst?
Volg dan de online opleiding: Kinderen helpen bij angst en faalangst.
Je leert alle tools, interventies en achtergronden zodat jij in staat bent kinderen en hun ouders echt een stap verder te brengen.

Meer artikelen:

Lees ook: De valkuil van geruststellen
Lees ook: Weg met stress door de stressmeter
Lees ook: Overeenkomst tussen reizen en problemen oplossen
Lees ook: Googlelen: wat aandacht krijgt groeit
Lees ook: Bezorgde ouders maken kind ongelukkig

Het invulboekje voor bange kinderen vind je hier…