Indrukwekkend, schokkend en liefdevol. Ik kan het niet anders zeggen. Het boek ” De jongen die opgroeide als hond” van de kinderpsychiater Bruce Perry en Maia Szalavitz had ik al heel lang geleden als tip gekregen. Ik had het speciaal voor de vakantie bewaard om het met aandacht te kunnen lezen. Vanaf de omslag had ik al zo een vermoeden gekregen dat ik tevens voldoende tijd en aandacht wilde hebben om te kunnen reflecteren op dit prachtige en fascinerende boek.
Waar gaat het boek over
Het boek beschrijft de jonge levensverhalen van ernstig getraumatiseerde kinderen die in hun jonge kinderjaren zijn misbruikt en mishandeld door hun ouders of omgeving. In dat opzicht zijn het stuk voor stuk schokkende verhalen, maar het zijn toch vooral verhalen over veerkracht, hoop en herstel geworden. Vanuit de neuropsychologie en van uit menselijk oogpunt wordt beschreven wat kinderen het meeste helpt. De invalshoek vanuit de neuropsychologie is natuurlijk razend interessant en is hele nuttige informatie, maar het meest treffend en ontroerend zijn de beschrijvingen over hoe het menselijke contact en de liefde en aandacht voor een kind het verschil maken. En daar kunnen we allemaal ons steentje aan bijdragen.
Het verhaal van Tina die in haar jonge leven al een beeld had van mannen als beangstigende en veeleisende wezens die vrouwen tot seksuele activiteiten dwingen. Het verhaal van Laura die op een anorectische peuter leek, maar alleen maar fysiek contact nodig had. Het verhaal van een sekte waarin een hele gemeenschap het vertrouwen van kinderen beschadigd en het verhaal van een moeder die haar kinderen mishandelt om zelf aandacht te krijgen en het verhaal van een kind die opgroeit tot misdadiger. Maar vooral ook het verhaal van de jongen die opgroeide tussen de honden.
Wanneer hebben kinderen kansen
Gedurende de vele jaren dat Bruce Perry met ernstig getraumatiseerde kinderen werkte kwam hij er steeds meer achter dat het herstel van trauma en verwaarlozing altijd heeft te maken met relaties. Waar er mensen zijn die investeren in kinderen met liefde, gezonde fysieke nabijheid en aandacht kunnen kinderen leren opnieuw te vertrouwen op volwassenen en daardoor een stuk onbevangenheid terugkrijgen. Een gevoel van veiligheid kan daardoor groeien en een kind kan zich weer openen voor de stroom van liefde.
Er is geen therapie of coaching die daar tegen op kan. (gelukkig) Dit betekent dat een therapeut of kindercoach meer voor een kind kan betekenen als hij investeert in de relatie naast het gebruik van methoden en technieken.
Geduld, acceptatie en respect waren voor de meeste kinderen uit het boek belangrijke ingrediënten om de ontwikkeling naar volwassenheid weer vlot te trekken.
Helaas is het echter zo dat de kinderen die het meest kwetsbaar zijn, meestal niet opgroeien in gemeenschappen die zo zijn ingericht dat intermenselijke traumatische gebeurtenissen zoals huiselijk geweld en misbruik worden voorkomen.
Wat doet trauma in de hersenen van een kind
Hoe jonger een kind aan gebeurtenissen als huiselijk geweld, verwaarlozing en misbruik wordt blootgesteld, hoe meer inprent er is in de hersenen die elke nieuwe gebeurtenis zullen opnemen in de oude patronen. Dit betekent dat kinderen in de overlevingsstand komen en daardoor hun capaciteiten niet volledig zullen kunnen gebruiken. Ze zullen bovendien steeds weer “bewijzen” zoeken die passen bij eerdere ervaringen. Gewoon omdat de hersenen dat als inprent hebben vastgelegd.
De ontwikkeling van de hersenen is gebruiksafhankelijk. Je gebruikt het of je verliest het. Dat betekent dat we kinderen moeten leren hoe ze contact moeten maken, hoe ze conflicten kunnen oplossen en hoe ze zich kunnen gedragen in ingewikkelde situaties. Daarnaast moeten we kinderen ook blootstellen aan stress en uitdaging om ze te stimuleren zodat ze nieuwe ervaringen en dus nieuwe hersenverbindingen kunnen aanleggen. Volgens het boek zijn veel van de problemen met pubers te wijten aan het onvoldoende prikkelen van hun hersenen. Door het langzaam en herhaaldelijk oefenen van situaties worden de hersenen van kinderen in de loop der tijd gevormd.
Hoopgevend daarin is dat we kunnen kiezen: geven we liefde, zorg en voldoende prikkeling of geven we vernedering, beelden van geweld en wantrouwen.
Treinspoor of hazenpad
Een kindercoach heeft vaak maar kortdurende contacten met het kind. Een houding van geloof en vertrouwen in het kind zijn een eerste vereiste. Daarnaast kan de kindercoach uitleg geven aan het kind en zijn ouders over hoe het werkt in het hoofd.
Grappig vind ik daarbij de bevestiging van mijn metafoor die ik vaak aan kind en ouders geef. In het boek staat dat het brein zich in de loop der tijd ontwikkelt met een voortdurende aangroei van herhalingen en blootstellingen. Ieder moment is er een verandering, die positieve dan wel negatieve patronen versterkt. Wanneer een patroon eenmaal ontstaat, vormt zich een groef of geul die vergelijkbaar gedrag vergemakkelijkt zodat het vaker herhaald zal worden (blz 260). Door de zogenaamde spiegelneuronen is gedrag besmettelijk, wat betekent dat hoe eerder ingegrepen wordt bij een verstoorde ontwikkeling, hoe beter het is.
Aan kinderen met leerproblemen, met problemen in het uiten van boosheid, met angsten of kinderen die nare gewoontes af willen leren, vertel ik altijd dat er in hun hoofd een soort treinspoor of hazenpad loopt. Alles wat we willen doen is een soort wissel plaatsen zodat het kind een nieuw spoor of pad kan aanleggen. Steeds weer blijkt dat het voor kinderen een werkbare manier is om gemotiveerd te raken om te oefenen om iets nieuws te leren.
En wat het boek betreft, ik heb er nog veel over nagedacht. Daarbij gingen mijn gedachten ook regelmatig even naar de bijzondere kinderen waar ik mee heb mogen werken en die vaak ook al heel jong ernstige schade hadden opgelopen. En toch…. wat een weerbaarheid en een sterke wil om er iets van te maken.
Lees ook: De smalle schouders van een sterke meid
Lees ook: Zelfbewustzijn tegen pesten
Lees ook: Tegoedbon voor ouders en kinderen
Lees ook: Ouders sta achter je kind
Lees ook: Opvoedingscontract
Wil je ook leren kinderen te begeleiden en de basisopleiding tot kindercoach of een bij of nascholing volgen, lees dan verder op de site voor de opleiding tot kindercoach.
Wil je op de hoogte blijven, vraag dan de nieuwsbrief aan.
Heb je hulp nodig voor je kind, kom dan naarde praktijk voor kindercoaching
